من و خۆم... سیزیف و بەردەکەی

پێش دەوروبەری دوو مانگ، دیوانە شیعری (من و خۆم)ی حەمە کاکەڕەشم پێ گەیشت و خوێندمەوە، بەڵام بە هۆی نەساغی و خەیاڵپەرتییەوە، نە توانیم بە باشی لێی تێبگەم، نە توانیم هیچی لە بارەوە بڵێم. ئێستا بۆ جاری دووم، بە تەندروستییەکی نەختێ باشترەوە خوێندمەوە و دەبینم، (من ) و (خۆم)ەکەی کاکە حەمە، لە لایەکەوە هەموو مرۆڤێک دەگرێتەوە و لە لایەکی ترەوە، وەک بەردەکەی سیزیف حوکمە و بە سەر بەشەردا دراوە و ئەوەش سزایەکە و لە تۆڵەی ئەو هۆشەی بە مرۆ دراوە، بە سەریدا سەپاوە. بەڵام سیزیف و بەردەکە، هەر یەکە و شوێنی خۆی دیارە، کەچی نازانین من و خۆمەکەی کاکە حەمە، کامیان سیزیفە و کامیان بە کۆڵی ئەوی ترەوە بەردەکەیە. من وای دەبینم نەختێ لە سیزیف لایداوە و بەردەوام و لە یەک کاتدا، بۆ یەکتر، هەم سیزیفن هەم بەردەکە.

ئەگەر لە ڕووی دەروونییەوە تەماشای (من و خۆم)ەکەی کاکە حەمە بکەین، (منی دامێن) و (منی باڵا) بە نەختێ جیاوازییەوە خۆ دەردەخەن، چونکە ئەو دوو منە، لە سەر چاکەکاری و خراپەکاری – بە پێی نەریتی کۆمەڵایەتی ناسازێن بەڵام لای کاکە حەمە، ناسازان بە یەکەوەی بەستونەتەوە و هەر بوونیان بەخۆی کێشە دەنێتەوە! ئەم دەڵێ سیر و ئەو دەڵێ پیاز و ململانێیەکی ئەزەلییان بەرانبەر بە یەک بەرپا کردووە و چەند بە تەمەندا هەڵکشاوە، ململانێکە چڕتر بۆتەوە و پێم وابێ دەبێ لە ئەنجامدا سەری یەک بخۆن!

ئەو من و خۆمە، هەر یەکێکیان بۆ ئەوی تر نەبۆتە بەردەکەی سیزیف، بەڵکو هەردووکیان لە یەکتر بوونەتە بەردەکەی سیزیف و حوکمە دەبێ سەری بخات تا لە لووتکەوە، دیسان بۆ ئەوە گلۆر بێتەوە تا جارێکی تر سەری بخاتەوە.

ئەو ململانێیە ئەزەلییە، بەڵگەی بوونیانە لە یەک یەکەی سەربەخۆدا و بوونە بە ڕۆژ و شەوی یەک ئەستێرە و پێکەوە بە دەوری خۆردا دەخولێنەوە:

 "من شەووم

خۆم ڕۆژە

بە پێچەوانەی سروشتەوە

ئێمە شەو و ڕۆژێکین پێکەوە هەڵدێین و ئاوا دەبین".

ئەو دوو منە، کە کاکە حەمە ناوی ناوون من و خۆم، وەک یان و ینگ لفانەن و هەر یەکەیان هەوێنی ئەوی تر یا ناوکی ئەوی تر... نا، تۆ بڵێ تۆوی ئەوی تری تێدایە و دەبێ بە هەڵگری پەیامی یەکگرتنەوە و مەگەر مەرگ لێکیان بکا. هەر یەکەشیان بە بێ بوونی تۆوی ئەوی تریان ڕۆح دەرناکا و ناژێ. واتە پەیوەندییەکەیان پەیوەندییەکی ناچاری و چارەنووسسازە و لە هەمان کاتیشدا سەرەخۆرەی یەکترن.

یان و یینگ

لە دەستی خۆمدا نییە هەر ڕێیەک دەگرم، هەر دەبێ بچێتەوە بانە و لەم شیعرە و لەم دیوانە شیعرەی کاکە حەمەشدا، بە دوای ڕێیەکدا گەڕام بمباتەوە بانە، بەڵام تەنها لە توێی ڕستە و وشەکان و بۆچوونە فەلسەفییەکاندا ڕێگای خۆمم دۆزییەوە. کە تاوتوێی شیعرەکە دەکەم، من و خۆمم لێ دەبێ بە باش و جاش. جاش بە بەد ناوی ڕۆیشتتوە و باشیش بە باش، ئەگەرچی هەر یەکەیان و ماکی ئەوی تریانی لە خۆیدا هەڵگرتووە و لە مێژووی نوێدا، وا بووە جێی یەکتریشیان گرتۆتەوە. بەڵام بە وردبوونەوە لە هەردووکیان دەبینین بە بێ یەک نابن. بوونی باش جاشی پێویستە و جاشیس، ئاشکرایە بە بێ باش، لە کار دەکەوێ و کەڵکی نامێنێ و ئەگەر باش نەبێ کەس جاش ڕاناگرێ! کە ئاوەڕێک لە باشەکە دەدەینەوە، دەبینین ئەوەندەی جاشەکە قەرزارە و هی ئاوڕلێدانەوە و شیکردنەوەیە. کۆکردنەوەشیان، دەقاودەق دەبێتە شتێ کە پێی دەڵێین "کورد"، وەک بە کۆکردنەوەی (من) و (خۆم)ەکەی من و تۆ و کاکە حەمە، ئەنجام من و تۆ و کاکە حەمەیە بە هەموو چاکە و خراپەمانەوە.

گوتم ئەگەر باش نەبێ کەس جاش ڕاناگرێ بەڵام ئەگەر باشەکە هەر بۆ ئەوە هەبێ جاش هەبێ، دەبین بە چی؟ لێزانێک بیەوێ هەموو کورد تووشی خۆخواردن و بەدکاری بێ ببێ بە جاش، دەبێ بیر لە هەبوونی باش لە کورددا بکاتەوە. ئەمەش هەر دەبێتە ملمانێ ئەزەلییەکە و سیزیف و کاکە حەمە و کوردی گرتۆتەوە! جاش و باش، وەک سیزیف و بەردەکەی و وەک من و خۆمەکەی کاکە حەمە، گرنگی یەکتر بەرز و نزم دەکەنەوە، ئەوەش بۆ بەردەوام بوون لە سەر ڕەوشێک، کە سروشت پێی دەوێ یا لە بەرژەوەندی گەمەکارێکی ناو سروشتە.

ئەوەی جێی سەرنجە، من و خۆم لە دیوانەکەدا، لە سەردەمی منداڵیدا زۆر تەبان و پێکەوە یاری دەکەن و سەرقاڵن، بەڵام لەگەڵ هەڵکشانی تەمەندا ناتەبایی دەکەوێتە نێوانیانەوە. کەوابێ ناتەبایی بەرهەمی پەرەسەندنی هۆشە و لەگەڵ غەریزە و بۆماوەکاندا دەکەوێتە ململانێوە. ئەگەر کاکە حەمە ئەم شیعرەی لە تەمەنی پیربووندا بنووسیبا، ڕەنگە بمانزانیبا کە من و خۆم لە پیریدا ئاشت دەبنەوە و بیرەوەی و یادگاری خۆیان بۆ یەکتر دەخوێننەوە. بۆ سەردەمی منداڵی دەڵێ:

"بیرم دێ من و خۆم دەڕژاینە یارییەکانەوە

من وەک سێوێکی سوور بریسکەم دەهات

خۆم وەک هەنارێکی دەم بە پێکەنین هەر دەنکێکی ڕەنگێکی لێ دەڕژا

نە من دڵم هات چاوی دەنکێک هەناری خۆم کوێر بکەم

نە خۆم ڕەنگێکی منی بریندار کرد".

ئەگەرچی کاکە حەمە باسی پیربوون دەکا، بەڵام پیربوونەکەی خەیاڵییە نەک ڕاستی، بۆیە ئاشتبوونەوە لە ئارادا نییە.

هیوادارم کاکە حەمە تەمەنی درێژ بێ تا لە پیریشدا باسێکی من و خۆیەکەی بۆ خوێنەر لە دیوانێکی تردا بکا و ئێمەش بەو ئەنجامە بگەین کە ئەو دوو ناتەباییە بە پیری تەبا دەبن.

لای یۆنانییەکان، ئەندرۆجینەکان کە لە فەلسەفەی یۆناندا جێی ئادەم و حەوای دینە ئاسمانییەکان دەگرنەوە، دوو کەسن بە یەک جەستەوە... یەک نێر و یەک مێ. کە توانای نێر و مێ لە یەک جەستەدا یەکیان گرت، ئیدی هێند بەهێز بوون بەرەنگاری خواوەند بوونەوە بۆیە خواوەندیش بە شمشێرێک دوولەتی کردن و لێکی دابڕین... بە حیساب، ئەو دوو نیوەیە بۆ هەمیشە بە دوای یەکدا دەگەڕێن و یەکتر نادۆزنەوە. بەڵام (من و خۆم)ەکەی کاکە حەمە، پێکەوەن و خواوەند لێکیان دانابڕێ و هەر بە یەکیشەوە سەردەنێنەوە.

دەمەوێ خۆزگە بخوازم کە یان و یینگ یا نیشانەی ئەندرۆجینەکان یا سیزیف و بەردەکەی یا یەکێکیان، بە بەرگی دیوانەکەوە بوایە چونکە بەڵای منەوە دەقاودەق لە چوارچێوەی ئەوانەدا ڕەنگڕێژ کراوە.

ئەندرۆجینەکان