بۆنی بنیادەم

هەر ڕۆمانێک، یا کتێبێکی مامەم (جەلیل کاکەوەیس)م خوێندبێتەوە، دوایی لە دەربڕینی ڕای خۆمدا، منجەمنجێکم لە حزووریدا هەر کردووە، بەڵام کە ڕۆمای (بۆنی بنیادەم)م خوێندەوە – کە دوابەرهەمێتی – ناخم خستیە ڕیزی کتێبە پیرۆزەکانەوە. دەکرێ (بۆنی بنیادەم)، وەک ڕۆمانێکی مێژوویی تەماشا بکرێ و بۆ تێگەیشتن لە کار و کردەوەکانی میرانی بابان و دووبەرەکی و خۆخۆرییان ئاسانکاری بکا، ئەوجا هەڵپەی کوژاندنەوەی هەر ڕووناکاییەکی وەک هزری مەولانا خالید، لە ناو کورددا بە گشتی...

لەم ڕۆمانەدا، سروشت و گیانەوەرەکانی، بوونەتە یەک بوونەوەری مەزن و کاریگەرییان بە سەر یەکەوە هەیە... زوڵم دەوامی نابێ... سروشت، هەمیشە خۆی تیفتیفە دەداتەوە و وانەی نوێ دەڵێتەوە. لە بەشێکی ڕۆمانەکەدا هاتووە:

"سروشت... لەگەڵ بەخشندەییەکەیدا، سزای ئەوانەش دەدا کە لە یاساکەی دەردەچن. دەبینین دارێکی بەرز کاتێ سێبەر لە درەختە بچووکەکانی دەوروبەری خۆی دەکات و لە تیشکی خۆر بێبەشیان دەکات، لە تۆڵەی ئەوە ڕەشەبایەکی بەهێز هەڵدەکات و ئەو دارە لووتبەرزە لە ڕەگ و ڕیشەوە هەڵدەتەکێنێت و درەختە بچووکەکان ڕزگار دەکات.".

ئەوە قسەی حەکیمێکی ناو ڕۆمانەکە نییە، بەڵکو قسەی کەسێکە بە هۆی واتەواتەوە، مەولانا خالید بە لادەر دەزانێ و لە پێناوی خوادا، پلان بۆ کوشتنی دادەنێ. سەرچاوەی ئەو هەوڵەش، مزگەوت و خوتبەی جومعەیە... واتە ئەویش بیروباوەڕێکی هەیە و بەرگری لێ دەکا و پێی ڕاستە!!... ئەگەر میرەکانی بابان لە ناو خۆیاندا ناتەبا بوون، پیاوانی ئاینیش، کە دەستڕۆیشتوو بوون، خۆرەی دووبەرەکییان تێکەوتووە. کەواتە نە ئەوسا و نە ئێستا، کێشەمان هەر توێژاڵی دەسەڵاتدار نییە، بەڵکو ئاینیشمان کردووە بە کێشە و ئەسبابی لێکدابڕان!!... وەکو ئێستا.

ئەم سەردەمە و سەردەمی میرنشینەکان، چەند بە یەکتر دەچن!... تۆ بڵێی چارەنووسی ئەوانەی ئەو ڕۆژە و ئەمانەی ئەمڕۆ، هەر یەکێ نەبێ!!.

زاخۆی دەلال، دووچاری چ پەتایەکە؟

من لە زاخۆ ژیاووم و دۆستی زاخۆییم هەبووە و لە سێبەری ڕەشی بەعسدا، پێکەوە باسی شۆڕش و پێشمەرگە و کوردمان دەکرد. منی کەرکووکی و ئەوی زاخۆیی، یەک ژان و یەک خولیا و یەک ئامانجمان هەبوو. ئەو، ئەو باوەڕەی بە منی کەرکووکی لە کوێوە هێنا و منیش، ئەو باوەڕم بەو زاخۆییە لە کوێوە هێنا؟!.

زاخۆی دەلالی سەردەمی بەعس، هەمیشە لە کڵپەسەندندا بوو و دەبوو بە شانازییەوە لەوانەوە فێری کوردبوون و نیشتیمانپەروەری بم. ئەی ئێستا دوای بیستوپێنج ساڵ لە ئازادی و سەرفرازییەکی ڕێژەیی، کە سێبەری ڕەشی بەعسمان بە سەرەوە نەماوە و لە سێبەری حیزبی خۆماڵیداین، چ خێرە خەڵکی زاخۆ بە جۆرێ پەروەردە کراوون لە یاریی فووتبۆڵدا بە عارەبی هاوار لە کەرکووک بکەن: "کەرکووک داعشیە"؟. ئەوە ڕووحی وەرزشە یا ڕووحی پەروەردەیەکی سەقەتە کە ئەگەر ئاوها بەردەوام بێ، هەموو کورد بەرەو هەڵدێر دەبا و کوردستانیش بە فەتارەت دەدا؟!. پرسیاری لەوەش گرنگتر ئەمەیە: ئەو هاتوهاوارە، بۆچی بە عارەبی؟!. پێویستە ڕۆشنبیرانی زاخۆ خەمێ لە پەروەردەی نەتەوەیی لاوانی زاخۆ بخۆن و سەرپەرشتیارانی وەرزشی زاخۆ بەر لەوەی ڕاهێنانی وەرزشی بە گەنجانی زاخۆ بکەن، وانەی کوردایەتییان پێ بڵێنەوە چەنکە ناکرێ کورد، دەردی لەوە گرانتر بێ.

کورد وای لێ هاتووە هەست نەکا کەرکووک شارێکی کوردستانییە، چونکە سیاسییەکانمان، ئەو زارەی لە ئاستی کەرکووک و ماددە ساختەکارییەکەی ١٤٠ دایانخست نەیانکردەوە و بۆ مەسەلەی نەوت نەبێ، باسی کەرکووکیان لەبیر نییە. ئاخر کەرکووک، کە ئەو هەموو خوێنەی بۆ دراوە، چۆن دڵتان هات پێی بڵێن: کەرکووک داعشیە؟!.

گەنجێک، ڕۆمانێکی نووسیبوو و بۆی ناردم تا بیخوێنمەوە و دوایی ڕای خۆمی پێ بڵێم. ئازیزان، چ ببینم؟! دەبینم شتێکی لەم بابەتەی نووسیوە: "خەڵک بێکار بوون و سەری خۆیان بۆ شارەکانی تری عیراق، وەکو کەرکووک موسڵ هەڵدەگرت!!". لە هزری ئەو نووسەرەدا، مووسڵ ئەوە هیچ... کەرکووکیش شارێکی عیراقییە!، ئەوە گۆشکردنی حیزبییە و بۆتە پەتا.

ئەرێ ئەمە چ پەروەردەیەکە؟! ئەم حیزبانەی کوردستان، نیازیان چییە و چی بەو میللەت و نیشتیمانە دەکەن؟. کەرکووک داعشیە یا حیزبەکان لە پڕمەی بەعس کەوتوونەتەوە؟! من گوێ بەو پەروەردە سەقەتەی ئەو گەنجە زاخۆییانە نادەم... زاخۆ هەر دەلالە و شاری کاکە حوسێنی هاوڕێ و هاوخەممە، کە هەموو جار داخی دڵی خۆی لە دژی بەعس، لە لای من هەڵدەڕشت.

https://www.youtube.com/watch?v=0ZvHIU4TEHI

ئەلفوبێ

لەگەڵ خۆممە... لەگەڵ خوشک و برا و کەسەکانی خۆمە... لەگەڵ تۆشمە، ئازیزم!

بەرنامەی حیزب پەیامێکی ئاسمانی نییە!... سەرکردەی گەورە خوا نییە!... حیزب کەرەسەیە بۆ گەیاندنی نەتەوە و نیشتیمان بە ئامانجێکی دیاریکراو. حیزب، لەوپەڕی پیرۆزیدا، یەک هەنگاو نیشتیمان و نەتەوەکەت بەرەو ئامانجەکەیان دەبا، دەنا بەڵایە... پەتایە... غەزەبی خوایە... دەوەنبەئاشی خۆخۆرییە... ئاخوڕی ئالێکی ئاژەڵە. ئەگەر پێت وابێ حیزبەکەت لەو ئامانجە پیرۆزترە کە دەبێ کاری بۆ بکرێ و نەتەوەکەت پێی شاد بێ، زوو چارەسەری هۆشی خۆت بکە!... با تۆش نەبیتە بارگرانییەکی تر بە سەر نەتەوە و نیشتیمانەکەتەوە! با تۆش، بە دەم شانازیکردنەوە، نەبیتە بەربەستێکی تر لە بەردەم سەرفرازیی نەتەوەیی و نیشتیمانی!.  

ئەوەی دەیان ساڵ بە ناوی چینی چەوساوە و کرێکارانەوە لە ڕیزی ئەم حیزب و ئەو حیزبی بە دینکراو شیعر و درۆی تۆو کردووە و ئێستا کۆشک و تەلار دەدوورێتەوە، لە فایلدار و جاش و سیخوڕ بەڵاترە!! مەگەر بە دەستهەڵگرتن و دوورکەوتنەوەی لە "تێکۆشان!!" تۆڵەی تاوانەکانی بکاتەوە!!... ئەو بابەتە، بە کڕبوون و مردن خزمەت بە نەتەوە و نیشتیمانی خۆی دەکا، ئەگەر باوەڕ بکات کوردستان نیشتیمانی خۆیەتی.

مەملەکەتی مامرەکان

دەوروبەری ٣٠ مامر و کەڵەشێرمان هەبوون. لێوردبوونەوەیان، هەر بە خوێندنەوەی کتێبی شاکار دەچوو... مرۆ دەیتوانێ شتێ لە ژیانی مامر فێر بێ و هەندێ لایەنی ژیانی مرۆڤی پێ بپێوێ. ئەوانیش دەستوور و سستەمی ژیانی خۆیان هەیە و ئەگەر ئێمە دەست لە ژیانیان وەرنەدەین، بۆ خۆیان بەڕێوە دەچن و دوور نییە فێری فڕینیش بن و لە سەر لقەدار بژین.

ماوەیەک پێش ئێستا، کەڵەشێرێکمان، سنووری کەڵەشێرایەتی تێپەڕاند و ببوو بە کەڵەگا. ڕێی نەدەدا کەڵەشێرەکانی تر تەنانەت بشقووقێنن، چجای بە مامردا بفسن. بەڵام خوا هەقە بەرگریشی لێ دەکردن. چ قودرەت بوو منداڵ توخنیان بکەوێ. بەرگری لە کەڵەشێرە کۆیلەکانیشی دەکرد. نازانم قووقاندن چ جنێوێک یا شەڕخوازییەکە ئەو کەڵەشێرە، ئەوەندە پێی قەڵس دەبوو و پێی قەبووڵ نەدەکرا. پێ دەچێ قووقاندن، کێشەیەکی سەرەکی نێوان کەڵەشێرەکان بێ. ڕەنگە جاڕدان و کەڕەنای شەڕ بێ. ئەو کەڵەشێرە، قووقاندنی لە قوڕگی ئەوانی تردا دەقرتاند. واتە هەموو جارێ کەڵەشێرەکانی تری دەکرد بە کەڵەشێری نیوەقووقە... وەک کەری نیوەزەڕ!. بەرانبەری هەموویان دەوەستایەوە و هەموو مامرەکانی بۆ خۆی قۆرخ کردبوو. هەندێ جار، لێیان دەکردە دووسەرە و لەملاوە پەلاماری مریشکێکیان دەدا و لەولاوە مریشکێک، بەڵام کەڵەگاکە، مەگەر بە دەگمەن، دەنا فریای هەموویان دەکەوت. هەندێ جاریش سۆزی سەری دەکرد و وەک مامر، جووجگەی دەخستنە بن باڵی خۆیەوە و دەیلاواندن. بەڕاستی خەمخۆر بوو. گەورەیی هەر وا دەبێ!. لەمەوە بۆ ئەوە چووم کە دەبێ "کەڵەباب" بێ نەک "کەڵەشێر". مامریش، تا نەبرژێ "مریشک" نییە، بەڵام کە برژا، ئیتر حەیفە پێی بڵێی مامر.

بە لای خۆمەوە، خۆم بە کەسێکی هەقخواز دەزانم و حەزم بە زۆرداری نییە. گوتم: "با ئەو کەڵەشێرە کەڵەگایە سەربڕین. ژیانی لەوانی تر تاڵ کردووە". ناخم ئەو زۆردارییەی پێ خۆش نەبوو. ویستم یاسا و شەرعی مرۆڤ بە سەریاندا بسەپێنم بۆیە ئینقیلابێکمان ساز دا و سەرمانبڕی. ئیدی بزانە چ قەومانێک قەوما:

دوای ئەو "کەڵەباب"ە، ناوچەی مامرەکان، شیرازەی تێکچوو. هەر کەڵەشێر بوو و مامرێکی هەڵدەبڕی. ئەگەر کەڵەشێرێک بە یەکێکیاندا فسیبا، چواری تریش، یەک بە دوای یەکدا پەلاماریان دەدا و پێیدا دەفسین. وای لێ هات مامرکان، لە ترسی کەڵەشێر، خۆیان دەپەستایە کولانە و کون و کەلەبەری بلۆکەکان و جێی واوە زەفەریان پێ نەبرێ. پەڕ بە پشتیانەوە نەما. بەو کارەی من، شیرازەیان تێکچوو و ژیان لە هەموو مامرەکان تاڵ بوو، بەڵام خۆ ناکرێ بە فەوتانی کەڵەگاکەیان، دوایان ببڕێتەوە... مامر و کەڵەشێرەکان، بە پەیدابوونی زۆردارێکی تر، ڕەوتی خۆیان وەرگرتەوە، بەڵام تا پەیدا بوو، کەڵەبابەکان یەکتریان خەڵتانی خوێن دەکرد. نازانم بۆچی ئەو شەڕەی لە نێوان خۆیاند دەیانکرد، لە دژی زۆردارەکەیان نەدەکرد!. بەڵام نا!! سستەمی ژیان لە مامرستاندا وایە و هەر دەبێ یەک کەڵەشێر، زۆردار و بڕیاردەر بێ. لە مامرستاندا، سستەمی دیموکراسی کەڵکی نییە!.

تۆ بڵێی لە بنەڕەتەوە، مرۆڤیش وا نەژیابێ!. ئەدی ئێستاش ئەگەر وردبینەوە ئەو خەسڵەتانە لە مرۆڤدا نابینینەوە؟. وای دەبینم پیاو چەند دواکەوتوو بێ، زیاتر بە کەڵەباب دەچێ. هەمان خەسڵەت لەمرۆڤدا هەیە، بەڵام بە شەرع و یاسا، کە دەستووری کەڵەشێرە کەڵەگاکانن، سنووردار کراوە. کەڵەبەشەری زۆردار، چۆنی بوێ وا دەکا و یاسای بۆ سەرکوێرکردنی ئەوانی تر هەیە، بەڵام هەندێکی تر لە کەڵەبەشەرەکان دەهێڵێتەوە بۆ چاودێری بەر دەرگا و "حیمایە" و "حەرب"... هەر کاتێکیش خۆی بیەوێ، دەیانگۆڕێ. ئەوەیە شەرع و یاسای کەڵەبابی سەگباب!.

با فیرعەونەکان کڕ بن

ئەو فیرعەونانەی باسی شەهید ئارام دەکەن و یادی دەکەنەوە و وای پیشان دەدەن گوایە لە سەر ڕێبازی ئەو دەڕۆن، یا ڕاست ناکەن و لە سەر ڕێبازی ئەو ناڕۆن، یا ئەگەر شەهید ئارامیش بمابا، دەبووە فیرعەونێکی وەکو خۆیان. کامیان ڕاستە؟! ئەو فیرعەونانە، شەهید ئارامیان کردووە بە کەرەسەی مانەوە و بەردەوامی خۆیان بە پڕی و مڕی! هیوادارم کادیرە دڵسۆزەکانی یەکێتی، ڕۆژێ لە ڕۆژان بە دەنگ بێن... با ڕێ نەدەن شێوەی شەهیدان بشێوێنن!.

ئەو فیرعەونانەی باسی ڕێبازی مەلا مستەفا دەکەن و وای پیشان دەدەن گوایە بە ڕێبازی ئەودا دەڕۆن، یا درۆ دەکەن و لە سەر ڕێبازی ئەو ناڕۆن، یا ئەگەر مەلا مستەفا بمابایەتە ئەمڕۆ، وەکو ئەوان دەبووە فیرعەون. کامیان ڕاستە؟!. هیوادارم ئەوانەی حیساب بۆ ئەو "مەلا مستەفا"یە دەکەن کە لە خانەقییەوە تا زاخۆ بە سەرۆکی خۆیان دەزانی و باوەڕیان پێی بوو، هیچ نەبێ ڕێ نەدەن فیرعەونەکان، باسی ڕێبازەکەی بکەن و بیهێننە ئاستی خۆیان!. ڕێگەش نەدەن وێنەکانی، بە دیار سەری دز و گەندەڵکارانەوە هەڵبواسرێ!.

ئای چەند لە یەک دەچن، یەکێتی و پارتی!! هەقە ناوهێنانی "شەهید ئارام" لە یەکێتی و ناوی "مەلا مستەفا" لە پارتی، هەر لە بنی قەدەغە بکرێ تا هیچ نەبێ، یەک بواری بازرگانییان کەم بێتەوە. با لێگەڕێن ئەو دووە و دەیان سەرکردەی دیکەی شەهید، بۆ شارەزایانی مێژوو بمێننەوە.

بیهێننە بەرچاو: شەهید ئارام، بیرە نەوتێکی هەیە و کۆشکێکی زەبەلاح و "مۆڵێکی لە پەنای گۆیژەدا قیت کردۆتەوە!... مەلا مستەفا، نەخۆشخانەیەک و کۆمپانیایەکی جگەرە و قەیسەرییەکی هەیە... ئەرێ ناویان لە هەست و دڵی کورد ناسڕێتەوە؟!.. ئەو دووە، بەختەوەرن کە ئەمڕۆیان نەدی و نەیانگوت: ئەو ڕۆژانەی ئەمڕۆی تاڵانی و ڕاوڕووتیان دروست کرد!!.

خەڵکینە ئێوە دەڵێن چی؟!