داخی گرانم بۆ ئەو قەڵەمە بەبڕشتە

ئەوەی ئێستا لە بارەی نەوشیروان مستەفاوە دەنووسرێ و دەگوترێ، نەختێ درەنگ کەوتووە: "پیاوێکی ساکار و خاکی، حیمایەی نەبوو، جلوبەرگی ساکار و ڕەفتاری سکار. کەوتە بەرەی ڕەشوڕووتانی کوردەوە... هتد". ئەوانە، کە لە شێوەی لاواندنەوەن، هەموو ڕاستن، بەڵام لە ناو میللەتاندا دیاردەی ئاسایین و لە وڵاتە پێشکەوتووەکاندا، وەزیر و پەرلەمانتار و سەرەکوەزیران دەبینی بە پاسکیلێکەوە و بە بێ "حیمایە" و هاتوهاوار و ڕێگاگرتن، لەگەڵ ئەو خەڵکەدا دێن و دەچن و خەریکی کاری خۆیانن و کەسیش وێنەیان لەگەڵدا ناگرێ. بەڵام لەبەر ئەوەی لە وڵاتی ئێمەدا، سەدان جووتە "عودەی" و "قوسەی" هەن و هەر بەرپرسێک فیرعەونێکە، ساکارییەکەی نەوشیروان مستەفا بوو بە دیاردەیەکی دەگمەن و ئەرێنی و مرۆ هەستی نەدەکرد ئەو پیاوەش، وەک بەرپرسەکانی دی، لە ئەستێرەیەکی ترەوە هاتبێ و هەتا بڵێی خۆماڵی بوو.

نەوشیروان مستەفا ناوی بە دز و گەندەڵکار دەرنەچوو و وەک سەرکردەیەکی سیاسیی، بە خاوێنی لێی دەرچوو و هەرچییەکی پێ بگوترێ، کەس ناتوانێ وەک گەندەڵکار ناوی بەرێ، بەڵام بۆ هەڵسەنگاندنێکی بابەتیانە، ڕەنگە جارێ زوو بێ، چونکە چۆن گۆزە لە ڕێی کانیدا دەشکێ، هەر دەبێ سیاسەتمەداری کوردیش لێرە و لەوێ، گۆزەی لە دەستدا شکابێ و لێرەدا هەر ئەوەندە دەڵێم کە گۆڕان بەرهەڵستکاری سیاسی بوو، وەرگرتنی کورسیی وەزارەتی شکاندنی گۆزەکە بوو!

ئەوەی بۆ نەوشیروان مستەفا کرا، بۆ هیچ تەمایەک نەبوو. ئەو، نە مەعاشی بە کەس دەدا و نە خانووی ڕوکنی لە سەر کەس تاپۆ دەکرد. ئەگەر ئەو یەک دوو وەزارەتەی کە لە حکوومەتی هەرێمدا وەریگرتبوو، وەرینەگرتایە و هەر وەک بەرهەڵستکارێکی دەرەوەی دەسەڵات بماباوە، ڕەنگە لەوەش زیاتری بۆ کرابا کە بۆی کرا و ئەوەش وانەیەکە بۆ هەر کەسێکی ڕۆژێ لە ڕۆژان سەرکردە بێ. بەڵام کەس هیچ فێر دەبێ؟!.

ئەوانە بە جێی خۆیان... من نەوشیروان مستەفام وەک نووسەرێک ناسیوە و پێم وایە کتێب و خوێندنەوە وایان لێی کردووە ساکار بێ و لایەنگری هەژاران بێ و گرنگییەکی ئەوتۆ بە ڕواڵەت نەدا، دەنا خۆ ئەویش پەروەردەی هەمان قوتابخانەی سیاسیی کوردستان بوو، کە هەزاران دنیاویست و پارەپەرست و کورسیدۆست و ئاودیوکەر و فایلداری خستۆتەوە و هەزار و یەک بەرزی و نشێوی پێ کردوون. کتێب ئەوی کرد بەو کەسەی تەنانەت ناحەزەکانیشی نەتوانن پەڵەیەکی وا بە ڕەفتارییەوە بدۆزنەوە، کە زۆرینەی سەرکردەکانی تری شێواندووە. پێ دەچێ نەوشیروان مستەفا، بۆ ئەوە سەرقاڵی سیاسەت بووبێ تا بنووسێ و بۆ ئەوەش بنووسێ تا بەرهەمی خۆی بکا بە بەرنامەی ژیان و کاری سیاسییانەی خۆی. ئەم تێکئاڵانە جەدەلییە وای کرد، ئەهلی چەک لایەکی ببینن و ئەهلی خوێندنەوە و کتێبیش لایەکی تری.

دیارە لە گۆشەنیگای نەتەوایەتییەوە کە ڕێڕەوی بیرکردنەوەی منە، لایەنگری نەبووم... کاتێ بە شێوەیەک باسی کەرکووک و هەولێر، یا "بادینی و سۆرانی"ی دەکرد و هەستی مرۆڤی بریندار دەکرد، من لایەنگری نەبووم... کە هەستم دەکرد زیاتر گرنگیی بە "شارەکە" دەدا و باسی دەکا، من لایەنگری نەبووم. کاتێ ئەوەی لێ جوان دەبوو پارێزگاری "شارەکە" بوایە. ئێستا خۆزگە دەخوازم یارانی نەوشیروان مستەفا، ئەو لایەنانە ڕەچاو بکەن...

کتێبی چەپخوازی، کە ژەک بوو بۆ هۆشی، ڕێی نەدا هەستی نەتەوایەتی تێدا، وەک من گەرەکمە بڕسکێ بۆیە لە باسکردنی ئەو پیاوەدا، "من" هەستم دەکرد ناوبڕێک یا لەلەیەک لە نێوانماندا هەبوو. بەڵام کە کتێبەکانیم دەخوێندەوە، تا ڕادەیەک هەستم بە یەکماڵی و ئاشنایەتی دەکرد. ڕاستی کرد پەنجەکان یەکتریان دەشکاند. ڕاستی کرد پێشمەرگەی هەموو حیزبەکان، کە لە شەڕی ناوخۆدا دەکوژران، ڕوبعەدینارێ لە گیرفانیاندا بووە یا نەبووە... ڕاستی کرد و ڕاستی کرد... ئەو دەستپاکی و ساکارییەی لە پێناوی چیدا بوون؟!. هەر بە سروشت وا بوو یا هەمیشە لە پێناوی برسییەکاندا خۆی برسی دەکرد؟!. ئاخر جارێ گوتی: "ئەگەر هیچمان بۆ هەژاران پێ نەکرێ، خۆ دەتوانین وەک ئەوان بژین!".

هیوادارم مەرگی نەوشیروان مستەفا، مردن بە بیری بەرپرسەکان بێنێتەوە و هەموویان لەوە بگەن کاتێ دەڕۆن، نە "بۆدی گارد" دادیان دەدا، نە سەرمایە و نە قافڵەی ئۆتۆمبیلی گرانبەها. پاسپۆرتیان بۆ ناو دڵ و هەستی خەڵکی کوردستان، کردەوە و ڕەفتاریانە نەک ملیاردە دۆلار و بیرەنەوت و هاوردەکردنی دەرمانی ساختە... چەند مایەی سەربەرزییە دۆست و نادۆست لە خەمتدابن!.

لە کۆتاییدا دەڵێم: هیواخوازم سەرکردەکان وانەیەکی لێوە فێر بووبن. هەموو کتێبەکانی نەوشیروان مستەفام هەن و خوێندوومنەتەوە... لێرە بەدواوە، کتێبەکانی لە جێیەکی بەرزتر دادەنێم... سەرەخۆشی گەرمیش ئاڕاستەی کەسوکاری دەکەم... خوا سەبریان بداتێ.

کێشەکانی کوردستان

یەک: سەرۆکایەتی هەرێم

پارتی دیموکراتی کوردستان، سەرۆکایەتی هەرێمی بە دەستەوەیە و وازی لێ ناهێنێ. لە ڕاستیدا، یەکێتی نیشتیمانی کوردستان بە ئاڵووێرێک ئەو پۆستەی بەرانبەر لەقەبی (فەخامەتی سەرۆک) بۆ مام جەلال، بە خۆشحاڵییەوە ڕادەستی پارتی کرد. بەڵام ئێستا بە بێ ئەوەی دەریبڕێ، پەشیمانە!. ئاخر ڕاگەیاندنی پەشیمانی داننانە بە هەڵەدا و ئەوەش لە قامووسی سیاسەتی کوردیدا قاتە!. لەو ئاڵووێرەدا، مام جەلال جێی خۆی لە بەغدا کردەوە و کاریگەریشی لە سەر تەبایی نێوان شیعە و سوننەدا هەبوو. لە بەرانبەریشدا، کاک مەسعوود لە کوردستان شوێنی خۆی قایم کرد و هەرچی شادەمارەکانە، گرتییە دەستی خۆیەوە. زاراوەی "فەخامەتی سەرۆک" هەر ئەوە بوو، ببێ بە دەڵەچەیی (وصوليیەکان) و هەر کەسە و بۆ دەستکەوتی خۆی بەکاری دەهێنا و شانازی دەکرد، لە کاتێکدا، کاریگەری مام جەلال، بۆ دەوڵەتی عیراق بەرەکەت بوو نەک بۆ کورد.

ئێستاش زاراوەی (فەخامەت) بۆ یەکێتی ماوەتەوە، بەڵام ئەو شانازییەی پێوە ناکرێ کە لە سەردەمی مام جەلالدا دەکرا، بۆیە دەبینین (فەخامەت)ی ئێستا لەگەڵ سەرۆکایەتی هەرێمدا هاوتا و هاوسان و هاوشان نییە و لە هەندێ بەرەی ناو یەکێتییەوە نەبێ کە بەرژەوەندیی ئابوورییان لەگەڵ پارتیدا هەیە، سەرۆکایەتی هەرێم بووە بە کێشە.

ئێ کاکە ئەوە ئەنجامی کاری خۆتان بوو!. خەڵک وای بۆ دەچوو کە یەکێتی زۆرزانە و سیاسەت دەکا و ئەو هەموو کێشانەی کوردستان لە سەر شانی مام جەلال لادەبا و دەیانخاتە سەر شانی کاک مەسعوود و ئەویش پێی هەڵناسووڕێ!. وا دەرنەچوو... نەیاندەزانی کورد لە هەموو بارێکدا، لە ئەنفال و کۆڕەویشدا، وەک ڕۆبۆت، هەر خۆی خۆی بەڕێوە دەبا!.

کێشەی ئەمڕۆ لە کوردستاندا، جگە لە پلەوپایە و بەرژەوەندیی ئەم و ئەو، هیچی تر نییە و کە باسی جەماور و چارەنووس و سەربەخۆیی و کارەباش دەکرێ، بۆ خۆڵلەچاوکردنە. هەموو لایەکان باش دەزانن کە کورد میللەتێکە لەگەڵ هەموو میحنەتێکدا، بە کیمیا و ژەهربارانیشەوە ڕاهاتووە و لاموجیمی نییە و ئەوەش بەرهەمی چەندین سەدەی بە دوای یەکدای ژێردەستەییە جگە لە مراندنی هەستی نەتەوایەتی، کە هەردوو حیزبەکە کاریان بۆی کردووە!.

ئێستا، وا گریمان پارتی سەرۆکایەتی هەرێمی دا بە کاک (عەمر)ی یەکێتی یا گۆڕان یا هەر تاکە کەسێکی کوردستان. ئیتر تەواو؟!. ئەی ئەو سەرۆک عەمرە جوانە، سەرچاوەی دارایی و لەشکر و هێزی چەکداری و یاسایی لە کوێ دێنێ؟!. پێتان وایە پارتی هەرچی بە دەستەوە هەیە، ڕادەستی ئەو سەرۆکە قنجەی دەکات؟. بە دڵنیاییەوە نا.. ئەو سەرۆکە قنجە چۆن بە کورسییەکەدا هەڵدەگەڕێ، هەر ئاوهاش پێیدا دادەگەڕێ و دەگەڕێینەوە سەر خاڵی سفر... لە گەمەی دامەدا پێی داڵێن: قایمە!. ئەوجا دەبێ ئەوانەی بەرهەڵستکاری کاک مەسعوودن، لێی بپاڕێنەوە: "وەرەوە و هەر خۆت سەرۆک بە!". ئەو میللەتەش، کە فێر بووە دەستی ببڕدرێ و فێڵی لێ بکرێ و دوای هەموو گەمەیەک بە دەستی بەتاڵەوە لێی دەرچێ، دیسان هیوایەکی بە دڵدا دێ: ئۆخەی خۆ نەبووە شەڕی ناوخۆ!.

دوو: ئێستا شینوشەپۆڕ بۆ کاراکردنەوەی پەرلەمان گەرمە. کورد پەرلەمانی ئاوهای بۆ چییە؟!. هەر نوێنەری حیزبە دزەکان نین لە ناو پەرلەماندا بڕیار دەدەن؟!. ئەندامانی پەرلەمان، هەر بە فەرمانی سەرکردەی حیزبەکانی خۆیان دەست هەڵنابڕن و دەبەئاو ناهاوون؟!. ئیدی بڕیارەکە لە ناو پەرلەمانەوە بدرێ یا دەرەوە، چ جیاوازییەکی هەیە؟. هەتا ئێستا پەرلەمانی کوردستان یەک کاری کردووە: وەک زانکۆ، هەر چوار ساڵ جارێ تەخەڕوجی بە کۆمەڵێ ئەندام و پارەخۆر و پارەدزی هەڵبژاردەی خەڵک کردووە و ئەوانیش چوونەتە ڕیزی ئەوانەوە کە کارەبایان نابڕێ!. هەر چوار ساڵ جارێ، کۆمەڵێ ئەندامی پارتی و یەکێتی و گۆڕان و ئیسلامییەکان، بە دەنگی خەڵکی کوردستان، دەبن بە ملیۆنێر و دەکەونە سەر باری گەشتکردن و دروستکردنی کۆشک و تەلار. لە ڕاستیدا، من پەرلەمانی وام ناوێ. ئاخر خەڵک دەناسم پەرلەمان، لە خەباتگێڕێکی چینایەتییەوە هەڵیداوەتە ناو سەرمایەدارانەوە و ئێستا ڕووی ئەوەی نەماوە باسی خەباتی چینایەتیش بکا.

گۆڕان، بە گۆڕانیش ناکرێ چونکە خۆی بەشێکە لە گشت و هەمان مێژووی هەیە!. ئەوەی کە ئێستا دەگوزەرێ، لە بنەڕەتەوە بۆ ئەوە دروستکراوە کورد بە هیچ ئامانجێک نەگا. ئەگەر لایەکی باشووری کوردستان لە بن فەرمانی تورکیادایە، نیوەکەی تری بە ئێرانەوە وابەستەیە و ئەگەر تورکیا دژی هەناسەدانی کوردانە بێ، خۆ ئێران هەمبانەی هەناسەدانی کوردانە نییە!. من وای دەبینم کە پێویستە هەموو شتێ هەڵوەشێتەوە... هەموو شتێک، بە دەزگا و حیزب و کەسەکانیشەوە، دەنا دوای ڕووتانەوەی هەموو کورد و هەموو کوردستان، بەو توونی بابایەدا دەچین، کە کۆماری کوردستان پێیدا چوو و دوای ئەویش شۆڕشی ئەیلوول!.

دە فەرموون بڕۆن بۆ دەنگدان و کۆمەڵێ دزی تر بکەن بە ملیۆنێر...

ڕۆژی کرێکاران... ڕۆژی لودیتەکان پیرۆز

یەکەم: " ساڵی ١٨٨٦ و لە ڕۆژێکی وەک ئەمڕۆدا، لە (هایمارکێتس)ی شیکاگۆ، کرێکاران خۆپیشاندانیان بۆ ئەوە ساز دا، کاری ڕۆژانەیان ببێ بە هەشت سعات. دووسەت پۆلیس بۆ هێورکردنەوەی بارودۆخەکە چوونە پێشیان، بەڵام کەسێکی نادیار لە لاکۆڵانێکەوە نارنجۆکێکی هاویشت و دوای شڵەژانی خەڵکەکە و پۆلیسەکان، تەقە لە نێوانیاندا ڕووی دا. ئیدی خەڵکەکە تەقەیان لە یەکتر و لە پۆلیسەکان کرد و پۆلیسەکانیش تەقەیان لە خەڵکەکە و لە یەکتر کرد تا لە ئەنجامدا، حەوت پۆلیس و چوار کرێکار، هەر لەوێ کوژران و دواتریش ژمارەیەکی دی بە هۆی برینەکانیانەوە مردن. دوای ئەو ڕووداوە، چوار کەس لە سەرکردە کرێکارییەکان ئیعدام کران".

لە لایەکەوە، ئەگەر ژمارەی کوژراو حیساب بکرێ، دەبوو ئەمڕۆ ڕۆژی پۆلیس بێ نەک کرێکاران. بەڵام تازە دەقمان پێوەی گرتووە و وەک دین دەستبەرداری نابین و هەموو ساڵێک لەم ڕۆژەدا ئاڵای سوور بەرز دەکەینەوە. لە لایەکی تریشەوە، ڕۆژ ڕۆژی ئەو تاکە کەسە نەناسراوەیە کە نارنجۆکەکەی هەوا داوە و خوا دەزانێ کێ بووە و چۆن بووە... تۆ بڵێی ئەو کەسە عاشقێکی سەرشێت نەبووبێ و هەر وا لە کەللەی دابێ کارێکی وا بکا؟. یا تۆ بڵێی خێزاندارێکی بێکاری قەردار نەبووبێ؟!. یا قومارچییەکی دۆڕاو نەبووبێ؟!. یا تۆ بڵێی یەکێ نەبووبێ لە خۆپیشاندەران؟!... نازانم!.

دووەم: ٧٥ ساڵ پێش ئەو ڕووداوەی شیکاگۆ، لە بەریتانیا، لودیتەکان "Luddites" کە ئامێرشکێن و دوژمنی سەرسەختی ئامێریان پێ دەگوتن و کرێکاری کارگەی چنین و ڕستن بوون، لە دژی شۆڕشی پیشەسازی و پەیدابوونی ئامێر ڕاپەڕین. لەبەر ئەوەی کارگەکان ئەو خەڵکەیان بێکار و برسی دەکرد کە کرێکاری دەست بوون، بۆ یەکەم جار ساڵی ١٨١١ هێرشیان بردە سەر کارگەکان و ئامێرەکانیان تێکشکاندن. ناوەکەشیان، لە ناوی (نێد لود – Ned Ludd)ەوە هاتووە کە ساڵی ١٧٧٩ هێڕشی بردۆتە سەر ئامێرێکی گۆرەویچنین و دژە تەکنەلۆژیا بووە. پێم وابێ ئەم بیرۆکەیە (لودیزم)، هەتا ئەمڕۆ لە ناخی هەندێ کەسدا ماوە... بۆ نموونە دژی تەکنەلۆژیای دیجیتاڵ و پەیوەندیی خێرای ئەمڕۆی جیهان، کە بوونەتە هۆی نەمانی پۆستە کرێکاری پۆستە و تەلەفۆنی ماڵەوە و کزبوونی کاری بانکەکان و ەمبوونەوەی فەرمانبەرانی بانکەکان و زۆر شتی دی...

من پێم وایە ڕۆژی لەدایکبوونی (نێد لود) بکرێ بە ڕۆژی کرێکارانی جیهان، چونکە ئەو، ئەگەرچی دژە تەکنیک و ئامێر بووە – واتە دژی پێشکەوتن بووە، بەڵام ڕاستگۆ بووە و زانیویەتی ئامێر، جێی مرۆ دەگرێتەوە و مرۆ بێکار دەکا. هەر بە بیری من، کاتێ تراکتۆر و کۆمپا – دەڕاسە، لە گوندەکانی دەوروبەری کەرکووک پەیدا بوون، ئیدی جووتیار و پاڵە دەستیان لە هەوا مایەوە و بە ناچاری ڕوویان کردە شار و بوون بە کرێکار و دواندار. دڵنیام ئەگەر دەستیان بڕۆیشتبا و بۆ ئەوەی برسی و بێکار نەبن، چی تراکتۆر و کۆمپا هەیە، تێکیان دەشکاندن!. دەبوون بە لودیست!.

سەرنج بدەن، لودیتەکان چەند بە دۆن کیشۆت دەچن!... کێشە ئامێر و پێشکەوتنی تەکنەلۆژیا نییە، بەڵکو کێشە نەبوونی سستەمێکی دادپەروەرانەیە کە کۆمەڵگە بەڕێوە دەبات. لە وڵاتە پێشکەوتووەکاندا، تا ڕادەیەک ئەو کێشانە چارەسەر کراوون بەڵام لە جیهانی سێیەمدا، کە دادی کۆمەڵایەتی قاتە، جەماوری بێکار و برسی، مافی خۆیەتی سەر بە ڕەوتی لودیت بێ.

سەرنج: با لە پیرۆزییە دەقگرتووەکان ورد بینەوە. خۆ بە بیرکردنەوە، لە دین لانادەین!. ئەگەر من لە بۆچوونەکانمدا هەڵەم، ڕاستی بکەوە، ئازیزم!.