داستانی دیاردە سروشتییەکان

لە شەوانی زستانی جەمسەری باکووری زەویدا تیشکێکی ڕەنگاوڕەنگ لە ئاسمانەوە پەیدا دەبێ، سویدییەکان (norrsken)ی پێ دەڵێن و بە ئینگلیزیش (Northern Lights)ە. لەبەر ئەوەی پێشتر نەیانزانیوە ئەو تیشکە چۆن پەیدا دەبێ و چۆن لێکدانەوەی بۆ بکەن، دانیشتوانی ناوچەکە بە پێی لێکدانەوەی سەرەتایی خۆیان لێکدانەوەیان بۆ کردووە. ئەوان، وەک هەندێ لە مەلاکانی ئێستای ئێمە، پێیان وابووە زەوی تەختە و بە ئۆقیانووس و زەریا دەوری گیراوە و دەوری ئۆقیانووسەکانیش بە ئاگرێکی زەبەلاح، لە هەموو لاوە گیراوە و ئەو ئاگرە، بەردەوام هێڵەهێڵ دەسووتێ و ئەو تیشکەی لێ بەرز دەبێتەوە. بە پێی بۆچوونی دانیشتوانی ناوچەکە، جۆری تیشکەکان نیشانە بوونە بۆ سەرما و گەرما و بەفربارین و ڕادەی گەشەکردنی ڕووەک. ئەگەر مرۆ تاقەتی بەدواداچوونی هەبێ، داستانیشیان لە بارەی ئەو تیشکانەوە هەیە... من لە وەرگێڕانێکدا بۆ ئەو تیشکە کۆڵگەزێڕینەم داناوە بەڵام ئەگەر ئێستا بوایە، دەمکردە تیشکی جەمسەری زەوی.

بە پێی بۆچوونی زانستی، ئەو تیشکە لە دەوری جەمسەری ماگنەتیکی زەوی پەیدا دەبێ نەک جەمسەری جوگرافی. لە کاتێکیشدا پەیدا دەبێ خۆر لە هیچ کوێوە دیار نییە بەڵام تیشکەکەی بە بۆشایی ئاسماندا دەڕوا و لەو ناوچانەدا، بە هۆی هێزی موگناتیکەوە تێکدەشکێ و بە شێوەی ڕەنگاورەنگ دەردەکەوێ: شین و سەوز و زەرد..

خەڵکی ئەو ناوچانە لێکدانەوەی خۆیان بۆ ئەو دیاردەیە بووە چۆن ئێمە و خەڵکانی تری ناوچەکە لێکدانەوەی خۆمان بۆ مانگیران و هەندێ دیاردەی سروشتی تری وەک گەردەلوول لە گەرمیاندا هەبووە. پیرەکانی ئەوانیش، لە باوباپیرانی خۆیانیان بیستووە کە لە کاتی دەرکەوتنی ئەو تیشکەدا نەدەبوو ڕابکەن یا فیکە (فیتوو) لێبدەن یا پێبکەنن دەنا شتی خراپیان بە سەردا دەهات. بۆ نموونە، دەمردن یا نەخۆش دەکەوتن. دەیانگوت: بەردێک لە ئاسمانەوە دێت و بەر سەرتان دەکەوێ. یەکێ لە دانیشتوانی ئەو ناوچەیە دەگێڕێتەوە: "منداڵ بووم، شەوێکیان بۆ ماڵەوە دەهاتینەوە و تیشکی باکوور پەیدا بوو و من بە گوێی خۆم گوێم لە قرچەی شەقبرنی بوو". دانیشتوانی ئەو ناوچەیە بە "ڕێویی ئاگرین"یش ناوی دەبەن. دوور نییە ئەو (Firefox)ەی ئینتەرنێتیش هەر بۆ ئەوە بگەڕێتەوە. سامەکانی باکوور باوەڕیان وا بووە ئەو تیشکە بە شەوان دەیبینن ڕۆحی مردووەکانیانە و خەڵکی هەندێ ناوچەیان بە ڕووحی ئەو منداڵانەیان زانیوە کە لەگەڵ لەدایکبووندا مردوونە و هندییە سوورەکانی کەنەدا و هەندێ شوێنی تر پێیان وا بووە ڕووحی جەنگاوەری کوژراوون و لە ئاسمان سەما دەکەن.

ئێمەی کورد، زۆربەی داستان و باوەڕ و نەریتی کۆنمان کە هەبووە، یا دزراوون یا کەوتوونەتە بن چەکمەی داگیرکەرانەوە و تەنانەت بیرکردنەوەش لێیان بە "گوناح" داندراوە. خۆ عارەب بتپەرست بوونە و کورد باوەڕیان بە خوای تاک و تەنها بووە، کەچی ئەوان شانازی بە سەردەمی پێش ئیسلامەوە دەکەن و ئێمەش ئەوەندەی دەکرێ سووکایەتی بە ڕابردووی خۆمان دەکەین. ئەو خۆزەلیلکردنەمان گەیشتۆتە ئەوەی ئیمامێکی مزگەوت بڵێ: لە ئاینی زەردەشتیدا، جووتبوون لەگەڵ دایکدا گەورەترین خێر بووە!! تۆ بڵێی بە پێی شەرع خۆسووککردن ئەوەندە خێرێکی گەورە بێ بمانباتە بەهەشت و لە دۆزەخمان بپارێزێ؟! ئەی دەبێ ئەو خۆسووککردنە هەر بۆ کورد خێر بێ یا تورک و فارسیش ئەو سووکایەتییە بە خۆیان دەکەن؟!

سەرنج: دەکرێ لە (youtube.com) بە دوای (norrsken) یا (Northern Lights)دا بگەڕێین تا بە شێوەی وێنە و فیلم ئەو دیاردە سەرنجڕاکێشە ببینین.