هەرچیمان لە خوا ویست، بۆی ئەنجامداین

حەکیم کاکەوەیس

کاتێ بەعس دەسەڵاتدار بوو، ئەگەر ئەژدیها بهاتبایەتە جێیەکەی، پێمان خۆشتر بوو. خودا سەددامی وەها کەر کرد، پەلاماری دار و بەردی دا و لە هیچ تاوانێک نەپرنگایەوە. لە ئەنجامدا، کوێتی گرت و گوتمان: تەواو... بەعس کۆتایی هات!. بەڵێ هەموو بینیمان چۆن سەددام بە ڕیسوایی دەستگیر کرا و  چۆن دادگایی کرا و ملی بە پەتەوە کرا.  خوا بەعسی ڕووخاند، بەڵام سەرانی کورد دژی ئیعدامکردنی سوڵتان هاشمی ئەنفالچی و هاوڕێکانی بوون و یەک بە دوای یەکدا، بەعسییە کوردکوژە ئەنفالچییەکانیان لە دەستی شیعە دەرباز کرد. ئەگەر ئێستا بەغدا ئەو سوڵتان هاشمە بۆ گیانی کورد بێنێتەوە، کە زۆر شارەزای کوردکوشتنە، هەق نییە خوا ڕاست تفێک بکاتە ڕوخساری سەرانی کورد و بە پەندیان بکا؟.   

عیراق داری بە سەر بەردەوە نەما و تەنانەت بەرگریکردن لە ناوچەی سەوزی بەغداش بە کورد سپێردرا چونکە خۆیان باوەڕیان بە یەکتر نەبوو. لە بری ئەوەی سەرانی کورد ئەو دەرفەتە دەگمەنە بقۆزنەوە، وەک ئەوەی بۆ مزگەوتی بکەن، وەخۆ کەوتن: بوون بە ناوبژیوانی سوننەی بندەستە و شیعەی دەسەڵاتدار!... سەرانی کورد، لە بری ئەوەی دەرفەتی نەبوونی لەشکری عیراق بقۆزنەوە و هیچ ناوچەیەکی جێناکۆک نەهێڵنەوە و بە یاسا جێگیری بکەن، بە هێزی پێشمەرگە، لەشکریان بۆ عیراق دامەزراندەوە. لە بری ئەوەی هەوڵێ هەڵوەشاندنەوەی ئەوە بدەن کە هەڵنەوەشابۆوە، حکوومەت و دەستووریان بۆی دانا. ئیتر خوا لەوە زیاتر چی بۆ کورد بکا؟. ئەی ئەگەر لە بری سەرانی کورد "ئەتا تورک"ێک کاری بۆ کورد بکردایە، چۆن لەوە خراپتری پێ دەکرا؟! خۆ خوا بە جبریلدا خەبەری نەنارد عیراق دروست بکەنەوە یا لە دادگاییکردنی سەددامدا بە سەر مەسەلەی ئەنفالدا باز بدەن!. خۆ خوا نەیگوت لەشکر و دەوڵەتی عیراق دروست بکەنەوە! من دڵنیام خوا بواری تریش بە کورد دەدا، بەڵام هەر ئەم سەرکردانە، یا شاگردەکانیان، بە فیڕۆی دەدەن!. دڵنیام عارەبی تەعریب، دیسان دزداشەکانیان بە ددان دەگرن و ڕادەکەن، بەڵام یەکێ لە سەرکردەکان پێیان دەڵێ: ڕامەکەن... وڵات وڵاتی خۆتانە و ئەوەی بە لاتاندا هات، بیکوژن!. ئەی وایان نەکرد؟!.

دەستکەوتی کورد لەو هەموو گۆڕانکارییانەدا کە خوا ڕەخساندنی چی بوو؟!. مام جەلال بوو بە "فەخامەت" و وەک نوقڵ، شیرین شیرین، بە ناو زاری کورددا دەگەڕا و کاک مەسعوود بوو بە سەرۆک و فەرشی سووری بۆ ڕاخرا و زێباری بوو بە باشترین وەزیری دەرەوەی عیراق و ئیتر هەر شانازی بکە ئینگلیزییەکەی فوولە!. ئەوان و زۆری تر بوون بە ملیۆنێر. کام شاعیر و ڕۆشنبیر و فەیلەسووفی سوودمەند گوتی "ئەوانە بۆ کورد دەستکەوت نین و جێی هیچ ناگرنەوە"؟!. ئێستاش کورد با بۆ خۆی، هەر فەخامەت بجوێ و فەرشی سوور بپۆشێ و کە بێئومێدیش بوو، با بە شەویلەی شلەوە خۆی پیشان بدا و بۆ مەعاش فەرشە سوورەکان ورد بکاتەوە!.

٢٩-١٢-٢٠١٧

نەخۆشخانەی یێڤلە سوید

دیارییەک بۆ نیشتیمانە داگیرکراوەکەم

ئەی شاعیری مەستی بەیت و بالۆرە و وڕینە و جنێوی خۆت... دڵخۆش مەبە ئاواز بۆ شیعرت دانراوە! ئەی ڕۆماننووسی بلیمەتی دز!... مەغروور مەبە کە چەند قەڵەمفرۆشێکی خاوەن مەزرا و دۆلار و شاشە، بە بلیمەت لە قەڵەمت دەدەن! ئەی فەیلەسووفی نێوان دێڕی کتێبی بێگانان... لووتت بەوە بەرز نەبێ نەخوێندەواران بە چاوی عەبڵەقەوە گوێت لێ دەگرن و ئەو ڕستە کورتە دزراوانەت کاوێژ دەکەنەوە، کە تۆیان کردووە بە خاوەنی مەزرا و باڵەخانە! ئەی ئەو مەلایەی قورعان لە دنیادا نەمێنێ، سەرلەبەری دەنووسیتەوە... دڵت خۆش نەبێ کە مێشکت تۆمارگەی بێلێکدانەوەیە و هەرچییەکی پێدا تێپەڕێ، بە بێ هەرسکردن دایدەنێیتەوە! ئەی هونەرمەندی ناسراوی ناو میللەتێکی بندەست... خۆت بە زل مەزانە کە دەبینی لە کاتی نواندنی شێواندنی مێژوودا، دەنگت لە ناو چەپڵەڕێزاندا کپ دەبێ... ئەوانە چەپڵە بۆ شاردنەوەی درۆکانت لێ دەدەن. ئەی بەرپرسی چەکداران... بەوە بوغرا مەبە وەک مانگای بەکەڵ، ڕەوێ جوانەگای کەڵەگای عێرەقت بە دواوەن و لەگەڵ چاوداگرتنتدا، ئەم و ئەو بەر گوللـە دەدەن!. ئەی جەنابە خائینە خاوەنتەلار و نەخۆشخانە و بازاڕ و مۆڵەکان... دڵتان بەوە خۆش نەبێ لەم و لەو پتر دەخۆن و پتر دەڕێن و پتر دەقەوچن... ئێوە کە بە ژەمێک، بایی ڕەنجی ساڵێکی جووتیارێکی کورد تێیدەڕێنن، کارگەی گوون نەک کەرەسەی سەرفرازی و پێشڕەوایەتی.

هەمووتان وەکو من، وڵاتتان داگیر کراوە... هەمووتان وەک من خاکتان تەعریب کراوە... هەمووتان وەک من خاوەنی شەرەفی خۆتان نین و لەشفرۆشە تازەپیشە نەزانەکان، لە پاکتان پاکتر و مەردترن!.

ئەی بەرپرسە باڵاکان... بە چاوی سووک مەڕواننە ئەو کەسانەی زێرابتان بۆ خاوێن دەکەنەوە و بیری ئاودەستتان بۆ دەردەدەن. ڕۆژێ دێ ئەوانە، لە ناو ئەو زێراب و بیرانەدا حەشارتان دەدەن و خەڵکیش دەتاندۆزنەوە!.

من، هەر چییەک بم و هەرچیم هەبێ، بە چییەوە بنازم؟!... نەتەوەکەم ئازادە یا نیشتیمانەکەم سەرفرازە؟!. ئەی تۆ بە چییەوە دەنازیت هەی بەبا؟!. ئەی خاکی تۆش هەر ئەو خاکەی من نییە داگیر کراوە؟!. بۆ سڕینەوەی عاری خۆت دەڵێی بەشێکین لە "عیراق"!.

من لە بری هەمووتان: لە بری شاعیر و ڕۆماننووس و لەشفرۆش و بەرپرس و سیاسەتمەدار و مەلا و هونەرکاران، بە هۆی خاکە داگیرکراوەکەمەوە شەرمەزار و سەرشۆڕم!. تۆ ئەی دز... دەتتوانی کەمتر بدزیت. تۆ ئەی بەرپرس... دەتتوانی بەکەڵ نەیەیت!. ئێوەش ئەی شاعیر و نووسەر و چاودێری دەرباری فشە... دەتانتوانی کەمتر بە تان و پۆی درۆدا بچنەوە. منیش، خۆ هیچ نەبوایە دەمتوانی لە پێناوی نیشتیمانەکەمدا بمرم و نەمردم!... نەمردم و چاوەڕوانم تا لە نەخۆشخانەیەکی ئەوروپادا بتۆپم و کەلاکم بکەنە سەهۆڵ!.

داوا لە کچان و کوڕانی نیشتیمانەکەشم دەکەم کە نیشتیمان و نەتەوە پەردەی مرۆڤبوونن و نەوەی پێش ئێوە ئەتکیان کرد و لە سەرتانە بە دەستی بهێننەوە. ئەوەش ناکرێ هەتا ئێوە یەک خاڵی سپی لە مێژووی حەفتا ساڵی سیاسەتی کوردستاندا ببینن!.. مێژووی حەفتا ساڵمان ڕەش ڕەشە و خاڵێکی سپی تێدا نییە و هەرچی قارەمانەتییە و باس دەکرێ، بۆ شاردنەوەی خیانەتە!.

ببوورە ئەی نیشتیمانە داگیرکراوەکەم... ئەمە دیاریی ئەمساڵی منە بۆ تۆ و ڕەنگە دوادیاریشم بێ. لێمی قەبووڵ بکە.

حەکیم کاکەوەیس

٢٧-١٢-٢٠١٧ 

تەنها لە کۆیلایەتیدا یەک هەڵوێستین

لە نەخۆشخانە، بە هۆی پشووەی سەری ساڵەوە، بە ئیجازە گەڕامەوە ماڵەوە و بە سەر دنیایەک خەمدا ڕمام، کە بوون بە سەرباری خەمە تایبەتییەکانم. ئەوەی دەبوو لە کەرکووک و خورماتوو، بەرانبەر داگیرکەران بکرێ، ئێستا لە ڕانیە و کۆیە و سلێمانی و شوێنانی تر بەرانبەر کوردی بێدەسەڵاتی ناڕازی دەکرێ. هەمان ئەو کارانە ئەنجام دەدرێن کە بەعس ئەنجامی دەدان!.

لەگەڵ ڕێزم بۆ پێشمەرگەی دڵسۆز، کە دەستی ناچێتە ڕۆڵەی کورد، خەیاڵم بۆ پێناسەکردنی پێشمەرگو چوو... ئەوجا پێناسەی جاش. ئەگەر سۆز و قسەی دەقگرتوو، کە لە سەریان ڕاهاتوین لادەینە لاوە، جاش بە زەڕەزەڕ لە دوورەوە دیارە کێیە و ڕەگی بۆکوێ دەگەڕێتەوە!.

هەندێ قەڵەم لە باسی ئەو بابەتانە پەڕیونەتەوە و هاتوونەتە سەر ڕەخنەگرتن لە پەشێوی شاعیر: "چۆن باسی ماکەر دەکات! ئەوە سووکایەتییە بە ژن!". هەر ئەوەندە دەڵێم: ئەی مەردی مەیدان... بچۆرە بن قەڵای کەرکووک و بۆ دیفاعکردن لە مافی ژن، ئەو مامرفرۆشانە ڕسوا بکە کە کەڵەشێر لە مامر بە گرانتر دەفرۆشن و قەلی نێر بە گران دەدەن!. مادام مەسەلە نێر و مێ بێ و لەگەڵ نێر و مێی بەشەردا بەراورد بکرێ و پێمان وابێ مێ مەغدوورە، ئاوڕێکیش لە جوانەگای سەربڕاو بدەوە کە هەمیشە قوربانییە و گۆلکەمێ ڕادەگیرێ!!.

من نازانم ئەو فەیلەسووفانە ئەم خەیاڵانە لە کوێوە دێنن، بەڵام دەزانم بە لایانەوە گرنگ لادانە لە باسە سەرەکییە چارەنووسسازەکە!. ئەمڕۆ کێشەی کورد پیاو سالارییە!. وەک ئەوەی پیاو لە باشووری کوردستاندا مابێ و نیوەی خاکەکەی نەدۆڕاندبێ!. لە لایەکی ترەوە، زاراوەی "کوردایەتی" بووە بە نازێتی و هەر دەڵێی کورد دەوری بەغدای گردووە و ئێستا بەغدا بە دەست کوردەوە، بووە بە شاری مردووخۆر!.

دەگەڕێم شتێکی هاوبەش بدۆزمەوە کە هەموو کورد لە سەری تەبا بن. جگە لە کۆیلایەتی، هیچ شتێکی تر نادۆزمەوە لە سەری تەبابن و عەمری ئەوەش نەمێنێ کە گوتی: "کورد هەر لە شایەدوئیماندا هاوڕان"، چونکە ئەوەشمان نەما و مادام یەکمان دەخات، قەبووڵمان نییە!.

ئەگەر ئەوانەی کوردیان کردووە بە سەت پارچەوە و هەر داناکەوون، پێیان وابێ پارتی و یەکێتی "کوردایەتی"یان کردووە، هەقە شەهادەی "تەس"یان پێ بدرێ چونکە ئەوە لەخۆوە نییە... لە کۆتاییدا، داوای لێبوردن دەکەم کە زمانەکەم لەم بابەتەدا زبرە. ئاخر مەسەلەکەمان هیچی تێدا نەمایەوە: نە دز و ئاودیوکەر سەرکەوتن، نە ئەوانەی کورد و کوردستانیان دەکردە قوربانی پێڵاوی خەلیفەکان درزێکیان پڕ کردەوە و نە فەیلەسووفە خاوەن مەزرا و دۆلار هیچیان بە هیچ کرد. بە هەموویان کارێکیان کرد دەستمان لە بنی هەمانەکەوە دەرچێ و منیش بە هەنگاوی ورد بەرەو لەناوچوون دەچم.

نەتەوەکەم و نیشتیمانەکەم خۆش!.

مەلا و ڕۆشنبیر

گەردەنی هەرچی جاش و دز و خائین و بندیوار هەیە ئازاد بکەن، چونکە بەرهەمی ڕۆشنبیرییەکی سەقەتن... کورد وەک میللەت، بەو ڕۆشنبیرییە شێواوە، شێواوە. لە پێش هەموانەوە منەووەرەکانی جاران کە سوپای عیراقیان دامەزراند. ڕۆشنبیرانی ئەمڕۆ و قەڵەمفرۆشی هەموو دەمێ، ڤایرۆسن و لە جەرگی ئەم میللەتەیان داوە و هەر یەکە و کەوتۆتە ژێر کاریگەری قوتابخانەیەکی دژ بە بەرژەوەندی کوردەوە. دەبینی مەلایەکی تورک لە سەر مینبەرەوە و ڕوو لە نوێژکەران هاوار دەکا: "کورد کافرن... بە ئەتۆم لەناویانبەرن!". عارەب بە کۆڵێ مەندیل و عەممامەوە دەقیژینێ: "کورد جنۆکەن و خوا ئاشکرای کردوون!... بۆچی بوونەتە موسوڵمان!!". کەچی مەلای کورد میللەتەکەی دەکاتە قوربانی پێڵاوی ئیمامی عومەر و داوا دەکا ئەو تورک و عارەبانە دەسەڵاتدار بن!".

مەلای هیچ میللەتێک شك نابەم وەک مەلای کورد دژی میللەتی خۆی بدوێ. ڕۆشنبیری هیچ میللەتێک شک نابەم بە ناوی ڕۆشنگەرییەوە دژی نەتەوە و نیشتیمانی خۆی بێ. نووسەری هیچ میللەتێک نابینم وەک نووسەری کورد، میللەتی خۆی هەلا هەلا بکات. ڕۆشنبیری کورد، ناوی "کوردایەتی" دەنێ دزی و خیانەت و کۆنەخوازی و هەرچی کەتن یا خیانەتی لەدەست بێ، پێی دەڵێن "قەومی". ئەوانە، دەوڵەتی نەتەوەیی دەکەن بە دواکەوتوویی!. ئاڵای کوردستان دەکەن بە پەڕۆ!. شوێنکەوتووانی فەیلەسووفە ئەوروپاییەکان، لە هەموو کەس زیاتر دژی بەرژەوەندی کورد دەوەستنەوە و کورد بە شایستەی هیچ نازانن. تۆ بڵێی سارتەر ڕقی لە فەرەنسا بووبێ؟. نیتچە دوژمنایەتی ئەڵمانیای دەکرد؟! کۆڵن ویلسن دژی ئینگلیز بوو؟ ئەرێ دیوتانە هیچ فەیلەسووفێک ئەو سووکایەتییانە بە میللەتی خۆی بکات، کە فەیلەسووفی کورد بە کوردی دەکا؟.

من زۆر لە سوید ژیاووم و سویدییەکان شانازی بە ئاڵا و نەخشە و نەریتی خۆیانەوە دەکەن... شانازی بە مێژووی خۆیانەوە دەکەن ئەگەر وەحشیگەرێتیشی تێدابێ!. هەر ئەو شانازییەش وا دەکا ڕێ نەدەن شەقامەکانیان پیس بێ. هەر ئەوەش وا دەکا هەموو وڵات بە "ماڵ" بزانن لە کاتێکدا ئێمە، ئەودیو دەرگا بە ماڵی خۆمان  نازانین و کەلاک و زڕوزبڵی لێ فڕە دەدەین!..

تەماشای وێنەکە بکە... ئەوە ئاهەنگی ناوەڕاستی هاوینە. ئەو سنگە، لە بنەڕەتدا و بە پێی باوەڕی کۆنیان، ئامێری نێرینەی ئاسمانە و زەوی ئاوس دەکا. خۆ ئێستا هیچ باوەڕێکیان بەوە نییە بەڵام چونکە نەریتی خۆیانە، ئەو ڕۆژەی کە یادی دەکەنەوە، خۆشترین ڕۆژیانە و کەسیش بە کەس ناڵێ "کۆنەپەرست" و نەفام و نەزان... بە ڕاست و چەپ و دیندار و بێدینەوە مەست دەبن و سەما دەکەن و ئاهەنگ دەگێڕن: ئاسمان زەوی ئاووس دەکات!.  

ڕۆشنبیری کورد، کە نەختێ فەلسەفە دەخوێنێتەوە، یەک شەقی تەڕ لە نەریت و کەلەپوور و مێژووی خۆی هەڵدەدا. یەکەم دەستپێکردنی ئەوەیە دەڵێ: "کورد کەی میللەتە؟! و کورد هیچی نییە؟!"... بیر لەوەش ناکاتەوە ئەو فەلسەفەیەی مێشکی خۆی تێکداوە، زەمینەکەی خاکێکی تر و ناوچەیەکی تر و کەشوهەوایەکی تر و خەڵکێکی ترە و هیچیشیان دژی نەریتی میللەتی خۆیان نەوەستاونەتەوە.

بیری بیابان یا شاخ، داستان لە سەر مەیموون لە کوێ بێنێ تا بیکا بە خوای وزەبەخشی خۆی؟!. داستانی عارەب هەر دەبێ بە دەوری حوشتر و بیابان و خورمادا بخولێتەوە و داستانی شاخ، هەر دەبێ لە ئاگر و بەفر و ڕێواس و ئەشکەوتەوە سەرهەڵبدا و هەرچی بە سەردا بسەپێنیت، زڕ دەردەچێ بۆیە فەلسەفەی یۆنان و ئەڵمان و بیابان لای کورد، هەر ڕۆژە و کەرتێکیان لێ دەبێتەوە و دەبنە بناغە بۆ دووبەرەکی... ئاخر هیچیان زادەی کەشوهەوای خۆی نییە. ڕۆشنبیری کورد (وەک تاک)، بە هۆی خوێندنەوەی فەلسەفەی ئەوروپاوە، خۆی لێ دەبێتە پەیامبەر و نەتەوەکەشی لێ دەبێتە مێگەلەمەڕی بێبەها. ئیتر لە کوێ خزمەتی مێگەلی پێ دەکرێ و دەتوانێ چی بۆ بکا؟. هەمووی بکا بە فەیلەسووف؟!. هەمووی بکا بە مەلا؟!. ئەگەر ئاوهاش بکا، دیسان ئەو میللەتە دەبێتەوە بە مێگەلێک لە فەیلەسووفی ناتەبا یا مێگەلێک لە دینداری ناتەبا!.

هەقە قەڵەمی زۆرینەی ڕۆشنبیری کورد و مەلای کورد و منەووەری کورد نەفرەتباران بکرێن... هەقە نەفرەت لە سیاسەتمەداری کورد بکرێ کە بناغەی لە سەر شانی خواری ئەو ڕۆشنبیرە ڕەدووکەوتووانە هەڵچندراوە، کە چاوەڕوانی "الف الف درهم" لە مەولاکانیان دەکەن.

ئەدی مارکسزیزم نەبوو بە دین و مەزەبی لێ نەکەوتەوە و شەڕ لە سەر مەزەبەکانی نەکرا؟! دەبێ خوێنی چەند گەنجی هەڵخەڵەتاوی کورد بووبێتە خۆراکی ململانێی ئەو مەزەبانە!. تۆ بڵێی کورد وەک داینەسۆر لە بەردەم هەڕەشەی لەناوچووندا نەبێ!. 

ئەگەر من ڕاوێژکاری بارزانی بوایەم

ئەگەر من ڕاوێژکاری بارزانی بوایەم، پێش گشتپرسی لێم دەپرسی: "قوربان!... ئایە بە نهێنی هیچ بەڵێنێکتان پێ دراوە؟". دیارە دڵنیای دەکردمەوە کە زۆر بەڵێن دراوون و بەڵێنەکان لە هەڕەشەکان زۆرتر و بەهێزترن و ڕاوێژکارەکان ڕێگای باشیان داناوە.

ئەوجا دەمگوت: قوربان!... کەواتە دەبوو بە لای کەمەوە دوو ساڵ لەمەوبەر، هەرچی زەویی کشتوکاڵی کوردستان هەیە، تۆو بکرێ و سایلۆکان و عەمباری ماڵە هەژارەکان پڕ بکرێن و سنوور لە هەرچی بەرهەمی سەرفکردن هەیە دابخرێت تا بەرهەمی خۆماڵی پەرە بسێنێ... دەمگوت: ئەم خاکە بەپیتە، چۆن گەنم و جۆ و نیسک و نۆک دێنێ، ئاوهاش بەرهەمی برنج و پەتاتە و تەڕە دێنێ و کەس بە برسێتی ناهێڵێتەوە. دەبوو بە لای کەمەوە دوو ساڵ لەمەوبەر، هەرچی پارەی دزراو لای تەنگەئەستوورەکانی دەوروبەرت و شازادەکان هەیە، هەندێکی بدرێ بە چەک و هەندێکی بکرێ بە پرۆژەی دروستکردنی هەر کەرەسەیەک کە بە کەڵک بێ: کەوچک و ملچێوک و تیرۆک و موشەممای سفرە و مەسینە و دەورەکڵاش و هەر شتێکی تری پێویست، تا بۆ شتی توڕەهات پەنا بۆ کەس نەبەین و گوێ نەدەینە ئەوەی سنوور دادەخرێ یا داناخرێ!. دەمگوت: دەبوو بە لای کەمەوە دوو ساڵ لەمەوبەر، پێشمەرگە لە یەک لەشکردا گرد بکرێنەوە و شارەزایەکی خوێندەواری نیشتیمانپەروەری بێ فایل بکرێ بە سەرلەشکر و لە بری ئەوەی پێشمەرەگە سەر بەم حیزب و ئەو حیزب بن یا ئەم کەسایەتی و ئەو کەسایەتی لیوای هەبێ، هەموو سەر بە نیشتیمان بن.

ئەگەر ڕاوێژکاری بارزانی بوایەم دەمگوت: کە بەتەمای گشتپرسیت، دەبوو بە لای کەمەوە دوو ساڵ لەمەبەر، شەقامەکانی شارەکانت لە بەچکە فیرعەونەکان قەدەغە بکردایە تا خەڵکی کوردستان هەست نەکەن شەو و ڕۆژ سووکایەتییان پێ دەکرێ و بە فیشەکی حەرامزادە سەرشێتە بەدمەستە مەغروورەکان دەکوژرێن نەک بە پارچەتۆپی دوژمن!.

ئەگەر ڕاوێژکاری بارزانی بوایەم، پێش گشتپرسی پێم دەگوت: نە تورکیا دۆستە و نە ئەمەریکا جێی متمانەیە.. ئەوەی جێی متمانەیە و وزەی لەبن نایێ، میللەتەکەی خۆتە و تۆش دەبوو پێش دوو ساڵ، دەست لە حیزبایەتی هەڵگری و کارێ بکەی میللەتەکەت، هەر لە وەرزێرێکی خانەقینەوە بگرە تا دوکاندارێکی زاخۆ، هەست بکەن سەرۆکیان هەیە، نەک بکەویتە بارێکەوە، ململانێی ناوچەیی و جەلالی و مەلایی بکەیت!. پێم دەگوت: ئەوەی دەڵێ بە ئیشارەتی پەنجەیەکت مانگ شەق دەکەیت، درۆ بۆ ئەوە دەکا گیرفانی پڕتر بێ... دەبوو دوو ساڵ پێش ئێستا دووریان بخەیەتەوە!. پێم دەگوت: ئەو زەویوزارەی بەرپرسەکانی دەوروبەرت و قەڵەمە بەکرێگیراوەکان داگیریان کردووە و کۆشکیان لێ بنیات ناوە و بۆ قومار و شەوی سوور بەکاریان دێنن، دوو وڵاتی پێ بەڕێوە دەچن و دەبوو دوو ساڵ پێش ئێستا لێیانی وەربگریتەوە و هەمووی بکەی بە پرۆژەی بەرهەمی شیر و گۆشت و کارگەی هەر شتێ کە پێویست بێ، چونکە مانگا لەو بەرپرس و قەڵەمانە سوودمەندترن. دەمگوت: ئەو پارەیەی دەیدەیتە مەشعان جبووری و عەلەوی و شێخەکان، بیدە بە هەژارانی قەومەکەت، چونکە هەر ئەوان بەرگری لە نیشتیمانەکەت دەکەن و پلەوپایە و ڕێزی خۆت و خۆیان دەپارێزن!.

دەمگوت: جەنابی سەرۆک!... بە هەموو ڕاوێژکارەکانی دەوروبەرتان و بە هەموو قەتاری حیمایەی دوای بەرپرسەکان، کاریگەری ئەو بزنەیان نییە کە غاندی لەگەڵ خۆیدا دەیگێڕا. هەرچی خیتابی کادیران و بەرپرسانی ئەملا و ئەولا و دوور و نزیکتان هەیە، بەقەدەر یەک ڕستەی غاندییان نەگوتووە: "لەبەر ئەوەی لە ئێوە ڕووتترم، سەرکردەتانم!".

تۆ بڵێی نەیگوتبا: "باشە!... ئێستا دەست پێ دەکەین و دوو ساڵی تر گشتپرسی ئەنجام دەدەین"؟!. ئەگەر بە گوێی نەکردبام، ئێستا پێم دەگوت: ئەوەی بوو، ئەو تۆوە بوو کە ساڵی ٢٠٠٣ بە دروستکردنەوەی عیراق و لەشکری عیراق و دەستوورەکەی چاندتان. ئێستاش، کە ئەو تۆوە هاتۆتە بەر، تا بۆ بەغدا دابێنن، بەغدا خراپتر پێ دادەگرێ... مەسەلەش عەببادی و مالکی نییە، بەڵکو سروشتی خەڵکی زاڵ و زاڵم و داگیەرکەر هەر ئاوهایە!.

مەرگ خۆی پەیمانشکێن بوو، نەهات

کە بەرپرسێکی سیاسی بیرەوەریی خۆی دەنووسێ، ناکرێ بە خوێندنەوەی وشە و ڕستەکان وازبێنین. پێویستە نێوان دێڕەکان و پشتەوەی وشەکانیش بخوێنینەوە و وەک خەتی بزماری و یاساکانی حەموڕابی و نەخشی گۆزە و بەڕە لێکدانەوەیان بۆ بکەین. پێویستە بزانین بە "چاک" ناوهێنانی کەسێکی دیاریکراو، شەهادەیەکی گرێدراوە بە شتێکەوە کە لێمان شاراوەیە و بە وشە باس نەکراوە. سەرکردەکانمان، کە بە کەسێ دڵێن "ئازا"، مەبەستیان ئازایەتییە یا کەمعەقڵییە؟. کە بە کەسێ دەڵێن "دڵسۆز"، مەبەستیان دلسۆزییە بۆ نەتەوە و نیشتیمان، یا بۆ خۆیان و ئەو ڕێچکەیەی کە بە پێی نەخشەیەک، خۆیان پێیدا دەڕون؟!. بەڵام بیرەوەریی پێشمەرگەیەکی ساکاری خۆڵاویی وەک ئاسۆ بیارەیی یا کەریم کاکە یا عاسی حوسێن مەحموود، وەک ئاوی بەیانیان ڕوون و بێگەردە و دەزانین کە دەڵێن کورد، مەبەستیان کوردە و کە باسی دڵسۆزی دەکەن، مەبەستیان دڵسۆزییە بۆ ئەو خاکەی لە پێناویدا جەنگاوون و دەنووسن یا لە پێناویدا چەکیان هەڵگرتووە. ئاخر جیاوازی لە نێوان ئەوانەی خۆیان بەکوشت دەدەن لەگەڵ ئەوانەدا خەڵک بەکوشت دەدەن، کەم نییە، ئەگەر عەقڵمان پێیدا بشکێ.

دوا کتێب کە خوێندمەوە،"بیرەوەریی پێشمەرگەیەک" بوو کە کاک عاسی حوسێن مەحموود نووسیویەتی. ڕاستە زمانی بیرەوەری کاریگەرییەکی جادوویی لە سەر خوێنەر هەیە و کوردییەکەی کاک عاسی، هەر ئەو کوردییەیە کە لە ڕەحیماوەی کەرکووک قسەی پێ دەکرێ (کە ئەوەش تام و چێژ و سوودی خۆی هەیە)، بەڵام لەمسەر تا ئەوسەری کتێبەکە، کە ٣٢٨ لاپەڕەیە، شک ناکەیت گەردی خیانەت یا درۆ بە یەک وشەیەوە نیشتبێ یا مەبەستی شاراوەی جێی گومان لە ڕستەیەکیدا هەبێ، مەگەر بە هۆی ئەدەبی کۆمەڵایەتییەوە پەردەپۆش کرابێ. ئەگەر کتێب بە شایەدی مێژوو قەبووڵ بکرێ، من ئەو کتێبەی (کاک عاسی)م بە شایەدی ڕاستگۆ قەبووڵە لە هەرچییەکی لە دەوروبەری کەرکووکدا، لە کاتی ئەنفالدا قەوماوە، ئەگەرچی لێرە و لەوێ بابەت هەیە باسی کردبێ و دوایی لەبیری چووبێتەوە. کاتێ لە لاپەڕەی ٤دا دەڵێ "بۆ تۆ چوومە ژوانی مەرگ ئەی وڵات مەرگ خۆی پەیمانشکێن بوو، نەهات"، گومانم نییە ڕاستی گوتووە. بەڵام هەزار قسەی وا بە زار و قەڵەمی بەرپرسانی ئەمڕۆدا تێپەڕن، من چ حیسابێکیان لەسەر هەڵناچنم و کارم تێناکەن.

دەتوانم بڵێم لە کاتی خوێندنەوەی ئەو کتێبەی کاک عاسیدا، مەگەر بە دەگمەن، دەنا پێنەکەنیم بەڵام چەندین جار گریام. لە ناخەوە گریام بۆ ڕاستییە ساکارە ئاساییەکان کە بەناهەق یەخەی میللەتێکی مەزڵووم دەگرن. گریام بۆ ئەوەی سەری گەنجی کورد، هەر لە هیچوخۆڕایی بە تاشەبەردی خاڵخاڵاندا دەدرێ. چارەنووسی پێشمەرگەیەکی ئەویندار و دڵبەرەکەی گریاندمی. ئاخر بە ڕاستی دووبارەبوونەوەی مەم و زینە و ئەوەشی بخەرە سەر کە منداڵێکیان لە دوا جێدەمێنێ و ئەویش دەمرێ: دکتۆر حەمید شەهید دەبێ و هاوسەرەکەی بەرگەی ئەو کارەساتە ناگرێ و خۆی دەکوژێ یا دەمرێ و دوای ئەویش، کۆرپەکەیان بە هۆی بێدایکییەوە دەمرێ و لە نێوان گۆڕی هەردووکیاندا دەنێژرێ. پەلەکێشکردنی منداڵ و بە ناچاری کڕکردنی لە ترسی ئاشکرابوون و ئەنفال، گریاندمی. لە ڕاستیدا، ئەو مێژووەی کاک عاسی لەو کتێبەدا بۆمانی دەگێڕێتەوە، هەر هی ئەوەیە ئەشکی بۆ هەڵوەرێنیت!. لەگەڵ ئەوەشدا، هەست دەکرێ کە کاک عاسی خۆی لە باسی شەڕی ناوخۆ لادابێ و ئەوەش بۆ بیرەوەری کەمەکوڕییە چونکە خۆلادانە لە گێڕانەوەی سەرجەمی ڕاستییەکان کە کورد پێویستی بە زانیاری هەیە لە بارەیانەوە. بۆچی باسی نەکردوون؟!. پێم وابێ شەرمی بەو باسانە هاتبێ!.

کورد پێویستی بە ڕاستگۆییە... کورد پێویستی بەوە نییە عاشقی سەرکردە و پاڵەوانەکانی خۆی بێ و ئیدی چاوی هەڵەکانیان نەبینێ و بە هەق و ناهەق بەرگرییان لێ بکا. پێشمەرگە کێشەی نیشتیمان و نەتەوەی هەیە نەک شەڕەکەوێک، کە سەرکردەکان تێیدا نێرەکەوەکان هەڵدەبژێرن!. ئەگەر بڵێم هیچ کەس و لایەنێک هێندەی سەرکردە خیانەتیان لە پێشمەرگە نەکردووە و ڕەنجیان بەبادا نەداوە، شتێکی نوێم نەگوتووە. کاتی خۆی بۆچوونی سەرکردە لە کادیر و پێشمەرگەشدا ڕەنگی دەدایەوە گوایە ڕاگرتنی شەڕی عیراق – ئێران پێویستە بەڵام کە شەڕ وەستا، بەعس بوو بە یەک پارچە ئاگر و لە عومری کورد و پێشمەرگە بەربوو. کاک عاسی ئەمەی جوان ڕوون کردۆتەوە و درکی بەوە کردووە کە وەستانی شەڕ، بۆ کورد کارەسات بووە.

بە کەس ناڵێم بچێ بیرەوەرییە پڕلە درۆ و ڕایەڵی نیفاقی سەرکردەکان بخوێنێتەوە و دەوروبەری وشە و ڕستەکان بە دوای ڕاستیدا بگەڕێ، بەڵام بە هەموو کەس دەڵێم بیرەوەرییەکانی کاک عاسی بخوێننەوە. ئەو، شایەدێکی ڕاستگۆی ڕۆژگاری ئەنفالی ناوچەی شوان و شێخبزێنی و قەڵاسێوکەیە... ئێوەش وەکو من دێ بە دێ و گرد بە گرد و دۆڵ بە دۆڵی ئەو ناوچانەی لەگەڵدا بگەڕێن و بە چاوێکی تر تەماشای ئەنفال بکەنەوە و بە چاوێکی تر لێی بڕوانن. پێ دەچێ یاسای ئەمڕۆ ئاوها بێ: یا ئەنفالچی بە، یا ئەنفالكراو!.

ئەسەفی هەرە گەورە ئەوەیە ئەو کارەساتانەی لەو کتێبەدا باس کراوون، لە بری ئەوەی ببن بە کەرەسەی سەرفرازی، کران بە کەرەسەی زندووکردنەوەی ئامێری ئەنفال و دروستکردنەوەی سوپای ئەنفال. بۆ بەرپرسان کران بە کورسی... دران بە  کورسی و ئەوەش لە بەغدا وەک کەرەسەی مۆزەخانە دانرا. چەند کورسییەکی گرانبەهایە ئەو کورسییە!. چ نرخێکی پێ دراوە ئەو کورسییە!. خوێنی منداڵ و ژن و پیاو و گەنجی کوردی پێ دراوە ئەو کورسییە!. خوێنی دکتۆر حەمید و پەخشانی خێزانی و کۆرپەکەیانی پێ دراوە... تۆ بڵێی میللەت هەبێ لەم جیهانە بەرینەدا، ئەو نرخە بە کورسی بدات... خوایە!.

دەست و قەڵەمی کاک عاسی حوسێن محەمەد خۆش بێ... درک بەوە دەکەم کە لەوەش زیاتری لە دەست دێ.

کراسەکەی من و حیزبایەتی

ڕۆژێ، کراسێکی بە دڵی خۆمم کڕی. کراس، ئەوەی ئێستا پێی دەڵێن (قميص). کە بردمە ماڵەوە، دەبینم گیرفانی سەر سینگی نییە. منیش وا ڕاهتووم، پێناسە و هەندێ کارتی تر لەو گیرفانە دابنێم. لەبەر ئەوە، لە کڕینی پەشیمان بوومەوە. لەگەڵ (ئومید)ی کوڕمدا بردمەوە و کراسێکی بەگیرفانم لە جێی کڕی.

ئومێد، کە سەروکاری لەگەڵ دەروونناسیدا هەیە، گوتی: چاکەتەکەت چەند گیرفانی هەیە؟. نەختێ بیرم کردەوە و گوتم: هەشت!. گوتی: ئەی پانتۆڵەکەت؟. گوتم: چوار. گوتی: باوە! تۆ لەگەڵ کراسی بەگیرفاندا ڕاهاتوویت. دوانزە گیرفانت هەیە بەشت ناکەن!. جارێ بیگۆڕە بزانە هیچ دەقەومێ!.

هەر لەگەڵ ئومێددا، لە کڕینی پێڵاویش دەحکەمان بوو. من لە پێڵاوێ دەگەڕام، مۆدێلەکەی کۆن بێ. حەزم بەو لووتدرێژ و لابەلایانەی ئێستا نییە. گوتی: لەوەتەی من هەم، تۆ هەمان جۆرە پێڵاو دەکرێت. ئێ دە جارێ بیگۆڕە و تاقی بکەوە!.

بۆچوونەکەی ئومێد ڕاستە. مرۆ لەگەڵ شتێکی دیاریکراودا ئولفەت دەگرێ: شێوەی چاکەت... پێڵاو... کراس و تەزبیح و دوکانێکی دیاریکراو و زۆر شتی تر. مرۆ لەگەڵ ئەو چایخانەیەشدا ڕا دێ کە لێی دادەنیشێ. لەگەڵ چێشتخانە و کتێبخانەشدا ڕادێین. ئەی بۆ لەگەڵ جۆرە حیزبێکیشدا ڕانەیەین؟!. بەڵێ لەگەڵ ئەو حیزبەشدا ڕادێین کە تیایدا ئەندامین. من و هاوڕێ حیزبییەکانم، هەموو ڕۆژێ هەندێ ڕستە دەڵێینەوە: سەروەری و زانایی سەرۆک و ئازایەتی فڵان سەرکردە و بوێری فڵان کادیر. لە بەرانبەریشدا، خیانەتی فڵان حیزب و سەرکردەکانی: ئەوانە پیاوی فڵان دەوڵەتن و شێوەی جامانەکەیان وایە و جلەکانیان وەهایە و سەرکردەکەیان، ئینگلیزی نازانێ و عارەبییەکەشی باش نییە!!. بەڵام سەرکردەی ئێمە، ئینگلیزییەکەی فوولە!.

دەستهەڵگرتن لەو چایخانەیەی کە هەموو ڕۆژێ لێی دادەنیشین، تووشی نامۆیی و بێکەسیمان دەکا. وازهێنان لەو حیزبەش کە کاری تێدا دەکەین، هەمان هەستی بێکەسی و نامۆییمان دەداتێ بۆیە ناوێرین واز لە حیزبەکەی خۆمان بێنین!. دەستەیەکین، هەموومان ڕێک دەزانین چۆنچۆنی باسی فڵانە کەس بکەین!. تەنانەت شاعیرەکانیش: شێرکۆ و هەژار، ئەویان شتێکە و ئەمیان شتێ!.

مەڕ لە مێگەل دابڕێ گورگ دەیخوا و ئێمەش کە لە حیزبەکەی خۆمان دابڕێین، لەناودەچین... بێکەس و بێپەنا، گورگ دەمانخوا. لێرەدا قسەی پێشینان ڕاست دەردەچێ: "خوویێ گرتت بە شیری، تەرکی ناکەی بە پیری".

حیزبەکەمان هەزار خیانەت و دزی بکا، هەر بەرگری لێ دەکەین چونکە لە ناو هەموو حیزبێکی تردا، هەست بە نامۆیی دەکەین. واتە: چایخانەیەکی تر نییە بە دڵمان بێ!. ئەگەر هەشبێ، تەقەی پوولی دۆمینە کە بەر مێزەکە دەکەوێ، جیایە. لەگەڵ ئەو مۆدێلە کراسە و ئەو مۆدێلە حیزبایەتییەدا ڕاهاتووین!. حیزب مەکینەیەکە، دەڕوا و هەر یەکە لە ئێمە بورغوو یا واشەرێکی ئەو مەکینە زەبەلاحەیە هەر خواش دەزانێ حیزبەکە خۆی بۆرغووی چ مەکینەیەکە!!. بە بەر چاومانەوە دزی دەکرێ و نەخوێندەوار دەکرێ بە وەزیر و دەستدرێژی دەکرێتە سەر شەرەفی خەڵک و لاوی بێتاوان دەکوژرێ، کەچی چاوی خۆمانی لێ دەشارینەوە و دڵمان نایێ لەو چایخانەیە هەستین. وەک مۆرفین و نیکۆتین لە سەر حیزبایەتیش ئیدمان دەکەین. چۆن هەیە لە قوماردا ژنەکەی خۆی دەدۆڕێنێ، ئاوهاش هەیە لە پێناوی حیزبدا کاری دزێو دەکا.

کە من بڕیار نەدەم مۆدەی کراسەکەم و پێڵاوەکانم بگۆڕم، تۆ چۆن بڕیار بدەی دەست لەو چاخانەیە هەڵگری کە دۆمینەی تێدا دەکەیت؟. تەنانەت لە چاخانەکەشدا، مێزێکی تایبەتی جێی تۆیە. بە عادەت، هەر لەوێ دادەنیشیت!. دەستبەردان لە حیزبیش هەمان کێشەیە و تەماحی پارە و کورسیش سەربار. ئەگەر خۆمان نەناسین، چەند غەریب و بێکەسین ئێمە!!. 

ئەگەر دڕندە نەبیت، لەگەڵ دڕندەدا هەڵناکەیت

مێژوو باس دەکات: مەمالیک، کە منداڵی کڕدراو و کۆیلە بوون، لە ئاسیای ناوەڕاستەوە هێندرابوونە بەغدا. ئیدی نرانە بەر خوێندن و فێری هونەرەکانی شەڕ و سەربازی کران و پلەوپایەی بەرزیان وەرگرت تا لە ئەنجامدا، ساڵی ١٧٤٩ دەسەڵاتی بەغدایان گرتە دەست و لە بابی عالی یاخی بوون. ئەمانە، ٨٢ ساڵ حوکمی بەغدایان کرد، تا لە ئەنجامدا، هەر لە بەغدا، لە لایەن لەشکری عوسمانییەوە ساڵی ١٨٣١ ڕووخێندران و قەتڵوعام کران. ئەگەر ئەو قەتڵوعامە نەبوایە، باوەڕ دەکرێ ئێستا بەغدا یەکێ بوایە لە شارە گەورەکانی تورک. ئەگەر سەرنجی جلوبەرگی بەغداییەکانی کۆتایی (١٨٠٠)ەکان و سەرەتای (١٩٠٠)ەکان بدەین، دەبینین فڕی بە پۆشاکی عارەبەوە نییە، بەڵکو شوێنەواری ئاشکرای پۆشاکی موالییەکانە کە ئێستاش لە ناو تورکمانەکاندا ماوەتەوە و باوە.

چایخانەیەکی بەغدا، سەرەتای ١٩٠٠ەکان

ئەو موالییە ڕووخاوانەی بەرەو بەسرا ڕایانکرد، شوێنەواریان نەما و توانەوە، بەڵام پێدەچێ زۆربەی تورکمانەکانی دووز و تەنانەت ناوچەکەش لەو موالییانە بن و بە هۆی دڵسافی کوردەوە مابێتنەوە ئەمڕۆ. ئەمانە، هەمان بێمنەتی و نەترسانی موالییەکانیان هەیە و کە دەرفەتیان بۆ هاتە پێش، گوێ بەوە نادەن سبەینێ چییان بەسەردا دێ و ئەگەر بەریان پێ نەگیرێ، وەک مەمالیکەکان دەست بە سەر هەموو کوردستاندا دەگرن!. خۆ کورد (عەلی ڕەزا پاشا)ی نییە قەتڵوعامیان بکات، ئیتر بۆچی دەست بپارێزن؟!. ئەوان، خێزان قڕ دەکەن و کوردی ڕۆشنبیریش هەیە دڵی ئەوەندە ناسکە، دەڵێ: ئامادە نیم لە پێناوی ئاڵای کوردستاندا، منداڵێکیان لە خەو بکەم.

کورد هەتا نەبێتە دڕندە، لەگەڵ دڕندەدا هەڵناکا... ئیتر بە کەیفی خۆتان، هەزار جنێو بەو بۆچوونە نامرۆڤانەیەم بدەن!. ئەگەر بزانم بە دەستماچکردن یەک خانووی ڕووخاوی دووز چاک دەکرێتەوە و یەک دڵۆپ خوێنی دووز دەگەڕێتەوە، دەستی یەکە بە یەکەی تورکمانەکانی دووز ماچ دەکەم!. بەڵام ئەوە مێژوو و ئەوەش خەسڵەتەکانی مرۆڤە هەمەجۆرەکان!.

دوای ڕووخانی بەعس، کورد دەیتوانی ئەوە بە تورکمانەکانی دووز بکا کە ئێستا ئەوان بە کوردی دەکەن. ئەو خەسڵەتە دڕندانەیە لە کورددا، بەرانبەر کورد خۆی نەبێ، نییە بۆیە هەمیشە دەرفەتی لە دەست داوە و دوایی بە خراپترین شێوە بە سەر خۆیدا شکاوەتەوە. کورد دەیتوانی هەموو ناوچە تەعریبکراوەکان، بە حەویجەشەوە، پاک بکاتەوە بەڵام کورد بە پێچەوانەوەی کرد، کەچی عارەبی حەویجە بە پشتبەستن بە داعش، کە دەرفەتێکی کەمخایەنیش بوو، هیچ نەما بە کوردی نەکا و دوایی کە لێشیان قەوما، وەک ئەوەی قەت هیچ نەبووبێ، پەنایان بۆ کورد هێنایەوە.

من ئەم قسانە دەکەم، وەنەبێ لە دەستم بێ بۆ ئاوارەکردنی خێزانێک ئیمزا بخەمە سەر کاغەز... ئاخر منیش کوردم. بۆیە پێویستە بە باری کەسێتی و دەروونی و سۆزی خۆماندا بچینەوە و نەفرەت لەو ڕیکخستنانە بکەین کە کوردیان پەروەردە کردووە.

حیزبەکەی تۆ خیانەتی زیاتر کردووە

حەکیم کاکەوەیس
بەرگەی چەند ئاشبەتاڵ و ڕووخاندن دەگرین؟!. بەرانبەر چەند جۆر سوپا و حەرەسقەومی دەگرین؟. ئەی چەند شەڕی ناوخۆمان پێ دەکرێ و چەند کوڕ و برا بەکوشت بدەین؟. سەرکردەکانمان، چەند جار ڕادەستی دوژمنی نەفام و دڕندەمان دەکەن و چەند جار پشتمان تێدەکەن و دەستخەڕۆمان دەکەن یا لە ڕاکردندا پێشمان دەکەوون و دەڵێن: هااات؟. چەند جار لە هەڕەتی بەهێزی و گەشەسەندندا، وەک بەفرەکەی پار دەتوێینەوە؟!. ئەوەندە سەرمان بۆ ئەم داگیرکەر و ئەو داگیرکەر پێ شۆڕ کرا و ئەوەندە "عدم تعرض" و پسوولەی جاشایەتی ئەم دەزگا و ئەو دەزگامان خستە گیرفانمانەوە، نە کەرامەتمان ما نە کەسایەتی. سەرکردەکانمان، وەک ئاوخواردنەوە گەنجەکانمان دەکوژن بەڵام بەرانبەر داگیرکەر، کۆیلەئاسا، پایە پایە، تا ئاستی پایان شۆڕ دەبنەوە!. ئەوان، سەرشۆڕکردنیان لە کورد کردووە بە نەریتێکی ئاسایی، وەک ئەوەی بۆ چارەنووسمان سەرشۆڕییان هەڵبژاردبێ!.

هاودەرد و هاوخەم و هاوئامانجی من!...

باش بزانە لەو ڕۆژەوەی دوو حیزبی نیشتمانپەروەری وەک "هیوا" و "ژێکاف" نێژران و دوو دیموکراتی دەستکرد، بە چاولێکەریی فیرقەی دیموکراتی ئازربایجان دروست بوون، هەرچی خوێن ڕژا، بە فیڕۆ چوو و هەرچی شۆڕش کرا بە پێی خواستی دوژمن بووە: "بچنە شاخ!... ئاگرەسوورە لە من دوورە!". لەو ڕۆژەوە، ئیتر کورد ڕاستەڕێی بەرداوە و لەم هەڵدێرەوە بۆ ئەو هەڵدێر دەڕوا و تا چاو بڕ دەکا، هەر هەڵدێر و تاریکستان لە پێشمانن... هەتا ئەو لاڕێیە بەرنەدەین و پێناسەی کورد وەک نەتەوە و پێناسەی داگیرکەر وەک دوژمن نەکەین، کردەی کورد و بردەی دز و خائینان دەبێ و چۆڕاوگەی خوێنمان ناوەستێتەوە.

ئەگەر کوردپەروەری و نیشتیمانپەروەری لای سەرکردەکانمان کاڵ نەبن و ئامانجی کورد لە پەراوێزی بەرژەوەندییاندا نەبێ، چۆن عیراقێکی ڕووخاویان بۆ ئەوە دروست دەکردەوە تا لە هەڕەتی بەهێزیدا، بۆ مافی کورد لێی بپاڕێنەوە؟. ئەگەر دڵسۆزی نیشتیمان بوایەن، چۆن دەسستوورێکیان بۆ دادەنان هەر بڕگەیەکی تەڵەیەک بێ و چۆن وەک دەرمانی چاوهێشە بۆ ئەوە دەگەڕان عیراق لە بن بەندی حەوت دەرکەن تا بتوانێ چەک بکڕێ و بۆ کوشتنمان بەکاری بێنێ؟.

هاودەرد و هاوخەم و هاوژانەکانم... سروە عەبدولواحید جگەرگۆشەی گۆڕانە و گۆڕان حەڵاڵزادەی یەکێتییە و یەکێتی لە هەناوی پارتی بەربۆتەوە و پارتیش لە سەر گۆڕی "هیوا" و "ژێکاف" لەدایک بووە. سروە هەر هەڵوێستێکی هەبێ، سەرچاوەکەی بۆ بێباکی حیزبی دایک دەگەڕێتەوە چونکە هەموانی ئاوها پەروەردە کردووە. ئەگەر سروە نەبوایەتە پاڵپشتی بەغدا، جێی سەرسوڕمان دەبوو. هەتا ئەم ئاشەش بگەڕێ، بە تەمای سەرفرازی و گزنگی خۆر مەبەن!. کوردبوونیان وا سووک کردووە، هەر لە ئێستاوە کورد خەریکن دەچنە ڕیزی حەشدێکەوە کە بۆ ئابڕووبردنمان هاتووە. خیانەت چەند ئاسان بووە!.

دەبێ دەستبەرداری ئەو زنجیرە هەڵە و تاوانە بین و بچینەوە سەر ڕاستەڕێی کوردبوون و کوردستانیبوون. تۆ بڵێی دوای ئەو هەموو کارەساتانە، هێشتا کاتی ئەوە نەهاتبێ بەر لەوەی پارتی بین کورد بین؟. کاتی ئەوە نییە یەکێتی کەرەسەی سەرفرازی بێ و ئەگەر زانیمان بێکەڵکە دەستی لێ هەڵگرین؟. هەتا ئێستاش تێنەگەیشتین دەوڵەمەندبوونی بێسنووری سەرکردەکانمان چ دەگەیەنێ؟! بەڵێ ئەمڕۆ کاتی وەلانانی حیزبی دابەستەکان و فیرعەونەکانە. هیچ مەکە، تەنها پشتیان مەگرە، ئەرکی نەتەوەیی خۆت بەجێ گەیاندووە!. هەموو فەلسەفەی شەڕی تۆ لە سەر حیزبەکەت ئەمەیە: "حیزبەکەی تۆ دزترە و حیزبەکەی تۆ خیانەتی زیاتر کردووە!". ئیدی بەو فەلسەفەیە، ئەو دەرفەتەش کە پێدەچێ بە هۆی شەڕێکی گەورەی چاوەڕوانکراوی ناوچەکەەوە لە پێشمان بێ، بە دەردی دەرفەتەکانی تر دەچێ. ئەوجا ئەرکی دروستکردنەوەی چەندین دەوڵەتی تر، جگە دەوڵەتی کوردستان، دەکەوێتە سەر شانمان!!.

ئیتر هیممەت و یەکگرتن و یەکئامانجی لە ئێوە و قووەت لە خوا... 

بژی شوان و سەگ و مێگەل

حەکیم کاکەوەیس

 ئێستا "هەرێم"، بەردەوام داوای گفتوگۆ دەکا و بەغدا دەڵێ: "نەخێر... سەرتان شۆڕتر بکەن!". دایک چاک و باووک چاک دڵمان بۆ گفتوگۆ تەقی!. هەر دەڵێ نا... ئەگەر ئێستا پێشمەرگە لەشکری عیراق و حەرەسقەومی تێکبشکێنێ و لە حەمرین ئاودیویان بکا، ئەوجا بەغدا داوای گفتوگۆ دەکا بەڵام بە دڵنیاییەوە ئەو دەستکەوتە، ئەگەر کورد بەدەستیشی بێنێ، لە سەر مێزی گفتوگۆ بە یەک هۆڕ دایدەنێ!. کەواتە ئەگەر کورد حەمرینیش بگرێ نابێ دڵمان پێی خۆش بێ چونکە بە دوو ماچومووچ دەستی لێ هەڵدەگرن!.

ئێستا کورد، ئەو لایەی وا بەرەنگاریی هێرشەکانی بەغدای دەکرد، پەیتا پەیتا داوای گفتوگۆ دەکا و بەغدا داوای هاتنەخوارەوەی زیاتر دەکا: ڕکووع... سجوود... دەستماچکردن... پێماچکردن... ڕادەستکردنی هەموو دەمارە ئابوورییەکان، بە کەرامەت و شەرەفەوە، بە چەکی قورس و "ماکەرسیتی"شەوە، تا دەبن بە خوڵامی بەغدا و خوار بەغدا...

سوودی نییە. دەسەڵاتدارانی بەغدا، هەتا لووتیان نەشکێ گفتوگۆ ناکەن. لە لووتشکانیش ترسیان نییە چونکە بە یەک گفتوگۆ چی لەدەست بدەن، وەریدەگرنەوە!. بەغدا کڵاویان دەناسێ و دەزانێ سەرانی کورد بێزوو بە گفتوگۆوە دەکەن.

سەرانی کورد بەسە!... دەریایەک خوێنتان بەفیڕۆ دا... بەسە! بیابان پڕ بوو لە ئێسکی کورد و سوور بوو بە خوێنی. ساڵ لە دوای ساڵ، جارێ هەنگاوێک ناچنە پێشەوە، دە هەنگاو بۆ دواوە دەچن!. سنووری کوردستان حەمرین بوو ئێوە کردتان بە قوشتەپە. ئەم شڕە دەسەڵاتە چ جۆرە شانازییەکە کە ناتوانن دەستی لێ هەڵگرن؟!. ئەمە چ سەروەرییەکە بۆ خۆتان و نەوەکانتان دەیکەنە توێشەبەرەی مێژوو؟!. ژمارەی شەهید بێ بەسە!... کات بێ، حەفتا ساڵ بەسە!. خڕکردنەوەی پارە بێ بەسە!. کۆشک و تەلار بێ بەسە!. ژمارەی گفتوگۆ بێ بەسە!. پتر لە چارەکە سەدەیەک دەسەڵاتیش بێ هەر بەسە!.

بەڵام بە ڕاستی لێی دەزانن. میللەتەکەمان یا مێگەلە، یا ڕەدووکەوتووی فەلسەفەی بان و بنی زەریای دوور لە کوردە. ئەگەر لاشکەوون، بە قوڕپێوان دەتانگێڕێنەوە و بۆ پەرستن داتاندەنێینەوە! ئاخر چۆن ئێوە بێ بەغدا ژان دەتانگرێ، ئێمەش بێ ئێوە ژان دەمانگرێ. هەتا قەڵەم عەقید بێ و نەخوێندەوار زەعیم بێ و شاعیر و نووسەر گەندەخۆر و سەگی سێبەرتان بن، ئێوە پێویستن!...

دەی سا خوا تەمەنتان ئەوەندەی تەمەنی نووح درێژ بکا!... تا ئەو ڕۆژەی مەڕی بەستەزمان دێتە زمان، هەر بژی شوان و سەگ و مێگەل!. 

پارتی چەند دابێنێ، مەرجی بەغدا زیاتر دەبێ

حەکیم کاکەوەیس

کورد پەنجا ساڵ زیاترە لەگەڵ بەغدادا لە گفتوگۆدایە. سەرانی کورد ئەوەندەیان گفتوگۆ کردووە، لە هەر شوێنێکی تری دنیا بوونایە، دەبوونە پسپۆڕی بواری گفتگۆ!. هەموو جارێکیش، هەر ئەو کاتە گفتوگۆیان کردووە کە بەغدا پێویستی بووبێ و کورد کەم یا زۆر داشی سوار بووبێ. کاتێکیش کورد شەکەت بووبێ و پێویستی بە پشوو بووبێ، بەغدا لە جێی گفتوگۆ، توندتر دەستی وەشاندووە. کەچی پێ ناچێ سەرانی کورد ئێستاش بەوەیان زانیبێ!. لە هەموو مێژوودا و لە هەموو گفتوگۆیەکی نابەرانبەردا، لایەنی بەهێز مەرجی خۆی بە سەر لایەنی لاوازدا سەپاندووە، کورد نەبێ لەوپەڕی بەهێزیدا، بە بۆرەبەڵێنێ ڕازی بووە و هیچی لە سەر بەغدا نەکردۆتە ماڵ. یانزەی ئازاری ١٩٧٠ وابوو و گفتوگۆی ١٩٨٣ی یەکێتی وابوو و لە دەمی دامەزراندنەوەی حکوومەت و سوپای عیراقیشدا هەر وا بوو و مافەکانی کوردیان خستە تەنەکەیەکەوە و ناوی ماددەی ١٤٠یان لێ نا. ئێستا دەستی بەغدا، بۆ دەستوەشاندن کراوەیە و بۆ گفتوگۆ مەرجی خۆی دەسەپێنێ، جا دەبێ لە کاتی گفتوگۆدا چ زەلالەتێک بە کورد بکا و مافەکانی چەند کورت و بەرتەسک بکاتەوە!.

  

ئەمڕۆ یەکێتی لە پشوودایە و تەماشاکەرە، بەڵام پارتی لە هاوکێشەیەکی زۆر ئاڵۆزدا ژمارەیە. پارتی، چەند داوای گفتوگۆ دەکا، بەغدا توندتر دەست دادەگرێ و مەرجی زیاتر دەبێ. ئەگەر پارتی بۆ بەغدا بچەمێتەوە، بەغدا دەیەوێ زەلیلتری بکا و بیخاتە سەر چۆک. پارتی، وەک نیەتباشی، دیلی حەرەسقەومیی شیعە ئازاد دەکا، بەڵام بەغدا هیچ حیسابێکی بۆ ناکا. پارتی ڕیفرامدۆم سڕ دەکا و بەغداش دەیەوێ پێی قووت بداتەوە و پێی هەڵوەشێنێتەوە. بە دڵنیاییەوە ئەگەر هەولێر ڕیفراندۆم هەڵوەشێنێتەوە، داواکاریی بەغداش زیاتر دەبێ و ڕەنگە داوای دادگاییکردنی چەند کەسایەتییەکی پارتی بکا و بەوەش واز نەهێنێ تا دەستی کورد لە بنی هەمبانەکەوە دەردەچێ. ئەوە سروشتی ململانێیە و کورد لێی نەزانیوە!.

سەرشۆڕکردنی پارتی و داهێنانی بۆ بەغدا، بۆ یەکێتی سەروەری نین بەڵام ئایە یەکێتییەکان بەمە دەزانن؟ بەغدا هەر  گەمەی کردووە. ئەوەندە داواکارییەکانی پارتی کەم و بچووک دەکاتەوە، ئەگەر یەکێتیش پێی ڕازی بێ ئیفلاس دەکا. بە باوەڕی من، یەکێتی و پارتی گەیشتوونەتە بنبەست: بنبەست لەگەڵ بەغدادا و بنبەست لەگەڵ نیشتیمان و نەتەوەکەی خۆیاندا و فریای خۆیان نەکەوون، مەگەر تاران و ئەنکەرە هەناسەیان وەبەردا بێنێتەوە. ئەم دوو حیزبە، ئەوەندەی کۆمپانیان، حیزبی ڕزگاریخواز نین و ئەوەی لایەنگریشیانە، لەو کۆمپانیایانە دامەزراوون!. بازرگانیی هەردوو حیزب، ئابووریی ئێران و تورکیای تا ڕادەیەکی زۆر بەرز کردەوە. ئەوەندە باوەڕیان پتەو بوو، کادیر هەبوو دەیگوت: "ئەگەر تورکیا بە گوێی بارزانی نەکا، دابەش دەکرێ!". بەڵام ئەو بەهێزبوونەیان هەر لە دژی خۆیان بەکارهێنایەوە جگە لەوەی بە خۆراکی ژەهراوی ئەوەندەیان کورد کوشت، جەنگیش بوایە هەر ئەوەندەیان دەکوشت!.

ئاخۆ پارتی و یەکێتی بە خۆیاندا دەچنەوە؟!... باوەڕ ناکەم... بەڵام هیوادارم لایەنگرانیان، لە بری ئەوەی بۆ مردنی سەرکردەکان خۆیان لە قوڕ بنێن، لە پێناوی چارەنووسی نەتەوەکەیان بەخۆیاندا بچنەوە و بیر بکەنەوە تا بزانن کوردیان لە کوێوە گەیاندە کوێ.

کاتێ پێشمەرگە دەبینم بە ورەیەکی بەرزەوە شەڕ دەکەن و بۆ سەرکەوتن شاگەشکە دەبن، لەبەر خۆمەوە دەڵێم: وای جەرگەکانم... دەترسم هەرچی بکەن، سەرکردەکان لە قومارێکی گفتوگۆدا بۆتانی بدۆڕێنن!.

بەڵام لە لایەکی ترەوە، دەسەڵاتدارانی بەغدا ئەوەندە گەوجن و وەک کەڵەشێری زاڵ خۆیان فش دەکەنەوە، درەنگ یا زوو بە سەریاندا دەشکێتەوە و دەکەونە سەنگەرێکەوە، کەس بەخیلییان پێ نابا. بە هۆی سەرانی کوردەوە نا، بەڵکو بە هۆی گەوجایەتی خۆیانەوە، ئاسۆی کورد لەبەر چاووم ڕووناکە، بەڵام ترسی ئەوەشم هەیە ئەو دوو حیزبە، ئەو ئاسۆیەش لێڵ بکەن!.

با بەراوردێک بکەین و پاشەڕۆژی خۆمان ببینین

ئەو زیانانەی لە جەنگی حوزەیرانی ١٩٦٧دا بەر ئیسرائیل کەوتن، بە لای هەرە زۆرەوە ٨٠٠ کوژراو و ٢٥٠٠ بریندار بوون. لە بەرانبەردا، زیانی عارەب، بە لای هەرە کەمەوە ١٥٠٠٠ کوژراو و ٤٠٠٠٠ بریندار بوو. لە ئەنجامدا، ئیسرائیل دەستی بە سەر بیابانی سینا و جۆلاندا گرت و لەشکری میسر و سووریا و عیراق و ئەردەنی تێکشکاند.

کورد لە شەڕی داعش و حەشددا کە دەوڵەتیش نین، دەوروبەری ٢٠٠٠ شەهیدی دا و نیوەی تەواوی خاکەکەشی دۆڕاند.

بۆ تێگەیشتن لەم هاوکێشە لابەلایە، پێویستە ژیاننامەی گۆڵدا مائیر (یا هەر بەرپرسێکی باڵای جوو) بخوێنینەوە و لەگەڵ ژیانی ئەندامێکی زۆر ساڵحانی مەکتەبی سیاسیی یەکێ لە حیزبەکاندا بەراوردی بکەین!. بەر لە دروستبوونی ئیسرائیل، گۆڵدا مائیر، دەرۆزەی بۆ ئیسرائیل دەکرد و لە مستەوتەنەکاندا جارێ مریشکی بەخێو دەکرد و جارێ سەرپەرشتی منداڵی دەکرد، بەڵام بەرپرسەکانی ئێمە شاخ و گردیان داگیر کرد و مۆڵ و بازاڕیان کڕی و پێشمەرگەیان کرد بە خزمەتکاری خۆیان و لە ناو باغەکانیاندا کردیانن بە باغەوان، جگە لەوەی یەکەم شاکاریان ئاودیوکردنی هەموو شتێکی بەکەڵکی کوردستان بوو.

کاتێ بیر لەوە دەکەمەوە کە کوژراوی جوولەکەکان لە سەرجەمی شەڕەکانیاندا لە دژی دەوڵەتە عارەبەکان، ناگاتە ژمارەی کوژراوی شەڕی ناوخۆی کورد، ئیتر پەردەیەکی ڕەش بەرچاووم دادەپۆشێ و کوێراییم دادێ. کە بیر لە (تزیپی لیڤنی)ی وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل دەکەمەوە کە لە پێناوی ئیسرائیلدا جەستەی خۆی بەخشیوەتە سەرکردە عارەبەکان و شانازیشی دەکرد و لەگەڵ بەرپرسی کورددا بەراوردی دەکەم کە یەکەم کاریان دوای دابەزین لە شاخ، فرەژنی بوو و لە سەر ئەوەشەوە چاویان لە ژنەشەهید دەبڕی، ئیدی دەبێ قوڕی دنیا بە سەری خۆمدا بکەم!.

جوو، لە دەمی دروستبوونی دەوڵەتەکەیاندا، خۆیان ڕێیان لە بەرهەمی دەرەکی دەگرت تا نەیاتە وڵاتەکەیانەوە بۆ ئەوەی خۆیان بەرهەمیان هەبێ، کەچی یەکەم هاواری ئێمە بۆ دنیا ئەوەیە، ئەگەر دەروازەکانی سنوورمان لێ داخەن، لە برساندا دەمرین!!.

ئەم بەرپرسانە، نەک هەر هی ئەوە نین شانازییان پێوە بکرێ، بەڵکو هی ئەوەن دادگایی بکرێن... دڵنیاشم ڕۆژێ دێ دادگایی بکرێن!.

 هەتا نەتەوە و نیشتیمان لە بری سەرکردە و حیزب و پەڕۆ بۆ کورد نەبن بە بنەماکانی ئاین، هەر دەبێ ئەوە حاڵمان بێ و بەردەکەی سیزیفمان بە سەردا گلۆر بێتەوە!. کورد کەی لە خەوی غەفڵەت بەئاگا دێتەوە؟. 

ئاریەلی ڕادیۆ

حەکیم کاکەوەیس

حیزبەکانی باشووری کوردستان، بە ئاریەلی ڕادیۆ دەچن... قەفقەف دەچنە ناو یەکەوە: ئەگەر گۆڕان ڕاونێی، دەچێتە ناو هەناوی یەکێتییەوە. یەکێتی هەڵبڕە، خۆی بە هەناوی جەلالیدا دەکا. جەلالی هەڵبڕە، دەچێتەوە ناو پارتی... ئەی ئەگەر پارتی هەڵبڕی کێوە دەچێ؟. پێم وایە خۆی بە ئامێزی "حیزبی دیموکرات"دا دەکا و ئەگەر ئەویش لێی بقەومێ، دەچێتە ئامێزی باقرۆفەوە. کەواتە ئەو هەرایەی حەفتا ساڵە لە کوردستان بەرپا بووە، بنەماکەی باقرۆفە!!. نە باقرۆف ماوە و نە ستالین و نە سۆڤیەت، کەچی ئەمانە تازە دەمی تیغی خەبات دەمەزەرد دەکەنەوە!.

پارتی دیموکرات لە بەرەژانی ململانێی چەپایەتی و نەتەوایەتی سەرەتای چلەکانی سەدەی پێشتر، بە چاولێکەری حیزبی دیموکرات کەوتۆتەوە. ئەو، ژێکافی وەلانابوو و ئەمیش "هیوا". ململانێی ڕۆشنبیرانی ئەو دەمە و کەرتبوونیان لە نێوان ستالینیزم و نەتەوایەتیدا، پارتی دیموکراتی دروست کرد. ئەگەر ئەمڕۆ پارتیش، کە وەک "یارانی ئەشکەوت" لێی خەوتووە، لە خەو هەستێنین، ئەی چی لەوانە بکەین کە لە پارتی بەربوونەتەوە و وەک ئۆدیب بابی خۆیان کوشتووە؟!.

حەفتا ساڵە ئەم حیزبانە قۆڵی ئەم میللەتە دەبڕن. بە دار و بەردیاندا دا بۆ ئەوەی بەسرا و ئەسفەهان بکەنە دیموکراسی و ئەوجا بچن داوای مافی کوردیان لێ بکەن!.

لە کاتێکدا، دوو حیزبی نەتەوەپەروەری ئازادیخواز، یەکێ لە باشوور بە ناوی "هیوا"وە و ئەوی دی لە ڕۆژهەڵات بە ناوی "ژێکاف – ژ ک"ەوە لە مەیدانی خەباتدا بوون و ئامانجیان دامەزراندنی دەوڵەت بوو و پیاوێکی نیشتیمانپەروەری وەک ڕفیق حیلمی سەرکردەی یەکەمیان  بوو و دووەمیش هەر بە سەرکردەی خۆی دەزانی، بە تەکلیفی باقرۆف، یەکەمیان هەڵوەشاندەوە و حیزبی دیموکرات دروست بوو. ئەوەی بە هۆی هەستی نەتەوایەتییەوە لەگەڵ ئەو ڕەوتەشدا نەڕۆیی، هەزار تۆمەتیان بۆ هەڵبەست، نموونەش "زەبیحی"یە کە لە هەردوو دیوی کوردستان جێی نەبووەوە تا بەعس لە تیزابدا تواندییەوە. یەکێ لەوانەی ڕقی لەو شەهیدە بوو، نووری شاویس بوو. باسی کار و ئەنجامی کارەکانی ئەم پیاوە بکەین؟. نا، پێویست ناکا و هەر ئەوە بەسە بڵێین: وەک زۆر سیاسەتمەداری تر، بۆ نەوەکانیشی پیشەی سیاسەتی جێهێشت. چۆن حیزبی دیموکرات ژێکاف بنێژێ و پارتی دیموکرات هیوا نەنێژێ؟.

ئێرە جێی لێکدانەوەی ئەو ڕووداوانە نییە بەڵام جێی ئەوەیە بڵێم: ئەو حیزبانە، هەتا ئێستا، جگە لە بەیانی ١١ی ئازار کە دەستکەوتی مەلا مستەفا بوو نەک پارتی، هیچ دەستکەوتێکیان نەبووە چونکە بناغەکەیان سەقەتە. تۆ وەرە سیی ملیۆن عیراقی و هەشتا ملیۆن ئێرانی بکە بە دیموکراتی و ئەوسا بڕۆ لە بەر دەرگایان بکەوە و بڵێ: "ئەرێ کاتی ئەوە نییە حوکمی زاتیمان بدەنێ؟!". کارەسات ئەوەیە ئەندام و لایەنگرانی ئەو حیزبانە، لە پێناوی ئەو ئامانجەدا خۆیان بە کوشت بدەن و جەرگی دایک و باوکی خۆیان بسووتێنن!.

ئێستا کاتی ئەوەیە نەتەوەکەمان، بە تایبەتی لە باشوور و ڕۆژهەڵات لە خەو ڕابێ. ئێمە هەرچییەک بین، چەپ بین یا ڕاست، هاومەزەبیان بین یا نا، هەتا کورد بین وەک دوژمن تەماشامان دەکەن. دین، دیموکراسی دەخاتە ژێر پێوە و ئەوەی پێی وابێ لە کۆمەڵگەی عیراقدا دیموکراسی پەیدا دەبێ، پیس خەوتووە!. کاتی ئەوە هاتووە بەو حیزبانە بڵێین: لاکەوون ئێوە ستۆک بوون... وەک پیرەپیاوێک ستۆک بوونە، کە لە ئایفۆن و کۆمپیوتەر نازانێ، داوای هاوکاری لە نەوەکەی دەکا. ئەوەی پێ شەرم نییە بەڵام پێی شەرمە بڵێ سەر لە سیاسەتی ئەم سەردەمە دەرناکەم و با نەوەکەم ئەو ئەرکە بخاتە سەر شانی خۆی!... تۆ، ئەی سەرکردە! تۆ کە دەبینی منداڵی خەڵکی دەرگای خوێندنی لێ داخراوە و منداڵی خۆت لە باشترین خوێندنگەی دنیادا دەخوێنێ، چۆن دەتوانی سەرکردە بیت؟!. کە زۆرینەی میللەتەکەت برسی بن چۆن دەکرێ سەرکردە بیت؟. ئەی نازانی هۆی ڕووخانی عەبباسییەکان خڕکردنەوەی زێڕ و پارە بوو؟ ئەی نازانی زۆری تریش بەو دەردە چوون؟ برسیکردنی خەڵک بۆ تۆ لاوازییە نەک هێز!

ئاغایەک یا مەلایەک یا شێخێک لەم حیزبانە باشتر کاری پێ دەکرێ چونکە ئەوانە پێیان عەیبە ڕەعیەتەکەیان برسی بێ یا سووکایەتی پێ بکرێ. بە هەموو حیزبەکانی ئەمڕۆ، ئەوەندەی شێخ مەحموودیان نەکردووە کە (حیزب)ی نەبوو. بە هەموواین ئەوەندەی مەلا مستەفایان نەکردووە کە هیچ حیسابی بۆ حیزب نەدەکرد و یەکێ لە قسەکانی ئەوەیە: سەرۆکی.... بم، سەرۆکی ئەم حیزبە نەم!.

یەک تکام لەم پیرە سەقەتانەی بواری سیاسەت هەیە: حیزبەکانتان هەڵوەشێننەوە و لاکەوون!. خۆتان و ئەولادە سەقەتەکانتان، دەست لە سیاسەت هەڵگرن. وا نەکەن، ئەمڕۆ یا سبەی لەو ڕاپرسییەی کردووتانە، ژیوان دەبنەوە و ئەوەش ئەوپەڕی شەرمەزارییە و لە ئەشبەتاڵ ئاشبەتاڵترە و با ئەو کەتنەش ئەنجام نەدەن!.

تۆفان

عەبدوڵڵا پەشێو

تۆفان

دە دابەزە،
مایەسیریت هەڵتۆقیوە،
کورسیی بنت کرم و کەڕووی هەڵهێناوە... 
داگەڕێ لەو شانشینەی بە هەواوە 
وەکوو دوومەڵ، 
لەسەر دڵمان هەڵی داوە!
***
دە دابەزە!
تەماشا کە، 
چۆن کەمتیارە دەرپێدڕ و 
قاسەبڕ و 
بە گۆشتی خاک مڕەکانت تێم ئاڵاون؛
ببینە چۆن 
چنگ و کەڵبەی سیم و تەلبەند
بەژنی دەشت و 
                 شانی شاخ و 
                 دەمی دۆڵیان هەڵدڕیوە؛
دە بپرسە، 
گوڵەگەنم بۆ تۆراە،
کێ ساماڵی زەردەخەنەی هەڵبڕیوە!
دە دابەزە!
دە چاویلکەی ڕەش وەلانێ،
دەست لە ملی کورسی کەوە،
بۆڕی و تانکەر لە یاد بکە چاوقوچانێ!
دڕ بە ئاڵقەی زوڕناژەن و لێپۆکان دە،
دە لڤینێ، دە تەکانێ...
بەس گوێ هەڵخە بۆ ئەوانەی
چیا بە بای زگ تەخت دەکەن،
بۆق دەکەنە قارەمانێ.
زۆر نا، جارێک
کاروانی جامڕەشەکانت جێ بهێڵە و
پێی پیرۆزت لەسەر زەویی جلشڕ دانێ.
بە جادەیەکدا گوزەر کە تاسەی تیا بێ،
بادەرەوە بۆ گەڕەکێ، بۆ کۆڵانێ.
گوێ ڕادێرە بۆ وەڕینی موەللیدان،
بڕۆ سەیری قژڕنین و لەخۆدانێ.      
دە لڤینێ، 
دە تەکانێ...
زۆر نا، جارێک،
لەبەر دەمی کامیراکان
دێڕێک شیعر بورینگێنە، 
دەست درێژ کە بۆ داستانێ...
پێمەڕەیەک لە خاک گیر کە،
خشتێک لەسەر خشتێک دانێ.
دە دابەزە،
دە چاویلکەی ڕەش وەلانێ.
وا تۆفانێک بەڕێوەیە، چ تۆفانێ!
تۆفانی هەزارەزیلەی 
گەدەی برسی و 
مستەکۆڵەی ڕوو لە کورسی و
ڕووی وەک خەزەڵی خەزانە

تۆفانی کۆتەرەی دار و 
پەردووی زنج و
پەڕ و باڵی هەڵوەریوی ڕەوەزانە؛

تۆفانی کراسی ڕەش و
گرمەی هەرەسی بێدەنگی و  
قرمەی دەرگەی قەفەزانە؛

ئەو تۆفانەی من دەیبینم
گوێچکەی نییە بۆی بخوێنی،
لینگی نییە سندمی کەی،
قاسەی نییە تێی بئاخنی،
ملی نییە لە داری دەی!
چی لێ دەکەی؟
دە پێم بڵێ چی لێ دەکەی؟
تۆفانێکە و  هەر مل دەنێ:
دەمی نییە،
تا بە پارووی بەرماوەی خۆت قەپاتی کەی!
قوونی نییە،
تا بە کورسیی کاغەزینت خەڵاتی کەی!
دە دابەزە،
دە داگەڕێ، 
دە چاویلکەی ڕەش وەلانێ
وا تۆفانێک بەڕێوەیە، 
من دەیبینم، چ تۆفانێ!

٢٨/٩/٢٠١٣ هێلسنکی

با بچنە دوورگەیەک و زاوزێ بکەن

حەکیم کاکەوەیس

دوای ڕێکەوتننامەکەی ٦ی ئازاری جەزائیر بە چەند ڕۆژێک، سەردانی کاک "خەسرەو تۆفێق"م کرد. دکتۆر کەمال مەزهەر و عەلی عەسکەری لەوێ دانیشتبوون... من هەندێ قسەم لەگەڵ کاک خەسرەودا کرد و دەستم بە گریان کرد. دەگریام چونکە وەک گەنجێک باوەڕم نەدەکرد ئەو کێوە بڕمێ کە پێمان دەگوت شۆڕش!. وەک ئەوەی هانا بۆ عەلی عەسکەری و دکتۆر کەمال بەرەم، تەماشام کردن. بینیم، هەردووکیان دەگریان. مەڵێن چۆن قارەمانێکی وەک عەلی عەسکەری و زانایەکی وەک دکتۆر کەمال گریاوون!. لەمسەری وڵاتەوە بۆ ئەوسەری، کەس قارەمان نەمابوو... کەس زانا نەبوو...

کە ١٦ی ئۆکتۆبەری ئەمساڵ ئەو پلەدارانەی پێشمەرگەم بینی دەگریان، ئەو ڕۆژە و ئەو چارەنووسەم بیر کەوتنەوە!. ئەو سەردەمە، بەرپرسەکان باووک بوون و ئێستا کوڕەکانیان... قوربانییەکەش هەر خەڵکی ڕەشوڕووتی وەکو ئەو کاتەی من!.

دەی نەوەی نوێ!... نۆرەی ئێوەیە بۆ چارەنووسی خۆتان بگرین. یەکەم نیشانەی زەلیلیتان لەوەدا دەرکەوت، پێشمەرگەیەک لە کەرکووک، شەپازلەی حەشدی دەخوارد و پێی دەگوترا: "ها کاکا...". ئەوە بە منیش گوتراوە، بەڵام شەپازلەی لەگەڵدا نەبوو. ڕەحمەت لە عەفلەق و حیزبەکەی کە کفنی کوردیان دزی!. یا دەبێ ئێوەش قووتی بدەنەوە، یا خۆتان ڕاپسکێنن.

بەڵام ئەم حەشدانە هی دەوڵەتمەداری نین. چۆن تۆوی داعش هی شینبوون نەبوو، تۆوی ئەمانەش هەر وا دەبێ و زۆر نابا لووتیان دەشکێ!. من ناڵێم جەنەراڵە هیچ نەخوێندووەکانی کورد یا جووجەڵە نازدارەکانی بەرپرسان، کە لە سەر فووللایت گەنجی کوردیان دەکوشت، لووتیان دەشکێنن، بەڵکو خۆیان، ڕەفتاریان هی باخچەی ئاژەڵانە و هەر دەبێ بچنەوە باخچەی ئاژەڵان!. ماوەتەوە ئەوەی بە بەرپرسەکانی کورد بڵێین: بەس نییە؟!. ئەمە چەندەمین قوڕە بۆ ئەو میللەتەی دەگرنەوە؟!. واز بێنن و چیتان کۆکردۆتەوە، بڕۆن لە پەنایەکی ئەم دنیا فرەوانەدا بیخۆن، دەنا دەستی بە سەردا دەگیرێ!. بڕۆن یەک دوورگە بکڕن و بۆ خۆتان زاوزێی تێدا بکەن و وەک کوللـە زیاد بکەن!.

 ١٩٧٥

١٦-١٠-٢٠١٧

دەڵێن کورد بە بادانەوەوە ماوە

حەکیم کاکەوەیس

تورکەکان بە بەکارهێنانی ئیسلام دەسەڵاتیان گرتە دەست و لە سێ کیشوەردا جێپێیان هەبوو. لە کاتی ڕووخانیشدا بایاندایەوە. کەمال ئەتاتورک عەلمانی نەبوو بەڵام بە هۆی بادانەوەوە، سەرنجی ڕووس و ئەوروپای ڕاکێشا و دەوڵەتە دۆڕاو و ڕووخاوەکەیان بۆ دروست کردەوە و بەشێکی گەورەی خاکی ئێمەشیان پێ بەخشی. ئێستاش ئۆردۆغان بەرەو ئیسلام بایداوەتەوە و سۆزی جیهانی ئیسلامیی بۆ لای خۆی ڕاکێشاوە ئەگەرچی نیگاری ئەتاتورک لە پشت سەریەتی. ئەمجارە دەیەوێ بەشێکی تری نیشتیمانی ئێمە بخاتە سەر وڵاتەکەی. ئەوانە، نە عەلمانین، نە ئیسلامی... ئەوانە تورکن تورک!. ئێمەش ئەوەندە پێشکەوتو و زاناین، وەک قومارچیی دۆڕاو ئازارمان بەوە سڕ دەبێ بڵێین: "باوی قەومایەتی و دەوڵەتی قەومی نەماوە و زەمان زەمانی عەولەمەیە"!!.

بادانەوە ها بە لای تورکەوە نەک کورد. ئەوان لێیان دەوەشێتەوە بە پێی پێویستیی خۆیان، لە گەرمەی دۆستایەتیدا جەنگت لە دژ ڕاگەیەنن یا لە گەرمەی جەنگدا، پەلەکێشی ناو برایەتیی دینیت بکەن!. ئەی ئێمەی کورد توانیومانە لە سەر یەک پلان بۆ چارەنووسی خۆمان کۆک بین؟. ئەی ئێستاش دەتوانین پشتی "ئەتاکورد"ێکی بێدین یا ئۆردۆغانێکی کوردی سەر بە ڕێبازی ئیسلام بگرین؟!. جا گرێی کۆنەقین ڕێ دەدا؟!.

ئەگەر کاک مەسعوود بارزانی لە سەر ئەو ڕێبازە بەردەوام بێ، پێویستە ئەگەر بەڕووی برژاویش بێ، لەگەڵ میللەتەکەی خۆیدا بیخوا. نە پارەی کەڵەکە کراوی دەوروبەرەکەی دادی دەدا نە نوکتەسازانی نزیکی و نە لەشکری خانەنشینکراوی ملیۆنخۆری پەرلەمان کە کاریان ئەوەیە پارەی ناوەوە ببەنە دەرەوە تا لە بنی دێنن و وشکی دەکەن. ئەگەر پەرلەمان ئەوە بێ کە ئێمە هەمانە، بوونی بەڵایە و جیهازێکی خوێنمژینە و زەرووئاسا وشکمان دەکا.

کاک مەسعوود لە هەرچی جاش و خۆفرۆشە خۆش بوو و پەنای دڕندەترین دوژمنی کوردی دا. ئەی ناکرێ هەنگاوێکی برایانە بەرەو لایەنەکانی تری کوردستان بنێ؟. نابێ دڵی بەرانبەر (گۆڕان) گەورە بێ؟ خۆ هەرچی بەرەی هەڵۆی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان هەیە شانیان گرتووە و ئیدی لەوە دەرچووە وەک سەرۆکی حیزب ڕەفتار بکات...

من لە دوای ساڵی (١٩٧٥)ەوە، کە دەکاتە ٤٢ ساڵ، لە پارتی نزیک نەبوومە بەڵام دینەمۆی لێکدانەوەم، نە ڕقە نە ئەوینە بۆ ئەم لایەن یا ئەو لایەن. ئێستا لە باشوورەکەی ئێمەدا، نە مام جەلال ماوە نە کاک نەوشیروان. هیوادارم کاک مەسعوود، بە پشتبەستن بە میللەتەکەی خۆی و هەڵۆ ئازاکانی لایەنەکانی تری باشوور، شاسواری ناو سواران بێ و لەو هەنگاوەی ناویەتی پاشگەز نەبێتەوە چونکە پاشگەزبوونەوە، خۆکوژییەکی شەخسی و نەتەوەیی و نیشتیمانییە و لەدەستدانی دەرفەتێکی مێژووییشە. ئەوەشمان لە بیر بێ کوردی بەشەکانی تری کوردستان و کوردی هەموو جیهان، قووڵایی ستراتیژیی باشوورە و درێغی ناکەن!